Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu zaprasza do Gmachu Głównego na wystawę malarstwa zatytułowaną „Świat zatrzymany – Martwa natura na przestrzeni wieków”. Na wystawie znajdują się 54 prace obejmujące ten jeden z piękniejszych w dziejach sztuki gatunków malarskich. Wśród prezentowanych dzieł są płótna cenionych i znanych artystów, takich jak Maksymilian Gierymski, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Leon Wyczółkowski, Jerzy Nowosielski, Tadeusz Makowski czy Wojciech Fangor.

Martwa natura to jeden z piękniejszych gatunków malarskich w dziejach sztuki. Artyści od czasów baroku do współczesności, tworząc różnorodne przedstawienia martwej natury, starali się przedstawić piękno przedmiotów i elementów przyrody, równocześnie dając popis swoich umiejętności warsztatowych. Ten niezwykły gatunek funkcjonuje w malarstwie jako samodzielny temat od XVII w. W sztuce martwa natura obecna była już od czasów starożytnych, początkowo stanowiąc dopełnienie większych kompozycji religijnych, rodzajowych czy historycznych, choć już wtedy nie brakowało samodzielnych dzieł złożonych z różnych przedmiotów (szczególnie w malarstwie rzymskim, pompejańskim oraz na mozaikach). Podobnie było w średniowieczu i renesansie gdzie, martwa natura towarzyszyła scenom figuralnym i często miała znaczenie symboliczne lub pojawiała się jako element dekoracyjny. Za jeden z pierwszych nowożytnych obrazów w typie martwej natury uważane jest dzieło Caravaggia Kosz z owocami z około 1596 r. Rozkwit tego gatunku nastąpił w epoce baroku. Największymi osiągnięciami – obok mistrzów włoskich – wykazali się w tej dziedzinie malarze holenderscy i flamandzcy, którzy spopularyzowali tę atrakcyjną i efektowną tematykę w całej Europie Zachodniej. Kompozycje tych mistrzów odznaczają się bogactwem inwencji i różnorodnością. Znajdujemy na nich naczynia, bukiety kwiatów, warzywa, owoce, zwierzęta, owady i instrumenty muzyczne. Pojawiają się również motywy morskie oraz wanitatywne związane z marnością świata oraz przemijaniem życia. Artyści w sposób wnikliwy analizowali malowane przedmioty, ukazując ich materialność, poprzez oddanie różnych faktur obiektów. Mistrzowsko operowali kolorem i światłem stwarzając iluzję rzeczywistości.

Wiek XIX przyniósł duże zmiany w malarstwie. Artyści zaczęli powoli odchodzić od realizmu, poszukiwali nowych rozwiązań zarówno w konstruowaniu kompozycji dzieła, jak też spojrzeniu na barwę i światło. Zmianie uległ również sposób postrzegania oraz przedstawiania otaczającej rzeczywistości. W II połowie XIX w. najpierw malarze-realiści, następnie francuscy impresjoniści, a szczególnie postimpresjoniści, przyczynili się do odnowy gatunku martwej natury. Na swoich płótnach starali się uchwycić oraz utrwalić pierwsze zmysłowe wrażenie widzianego przedmiotu za pomocą intensywnych kolorów oraz światła. Natomiast w swoich licznych martwych naturach, Paul Cézanne dążył do obiektywnego ukazania malowanych przedmiotów. Uważał, że każdy z nich należy obserwować z innego punktu widzenia w celu oddania właściwej perspektywy, ponadto starał się wprowadzać uproszczone, niemal geometryczne bryły, które tworzyły ów przedmiot. Rozważania teoretyczne oraz eksperymenty artysty stały się przyczynkiem do rozwoju malarstwa martwych natur, tworzonych przez kubistów na początku XX wieku, kiedy to artyści awangardowi poszukiwali nowych koncepcji sztuki oraz dzieła, wykorzystując nowe materiały oraz stosując nowatorskie techniki (jak collage). W sztuce po II wojnie światowej pomimo dużej różnorodności kierunków, artyści – również reprezentujący awangardę – nie odrzucili uprawiania tego gatunku i chętnie sięgali do tej tematyki, dającej im możliwość swobodnej kreacji.

Wystawa Świat zatrzymany – Martwa natura na przestrzeni wieków, w zamyśle organizatorów ma ukazać ten niezwykle ważny w dziejach sztuki temat malarski w przekrojowym ujęciu. Widz, oglądając zgromadzone na ekspozycji wspaniałe dzieła, może prześledzić, jak zmieniały się koncepcje artystyczne w podejściu do tego gatunku pod względem treści, formy oraz zagadnień formalnych. Wybór różnorodnych prac daje możliwość obcowania z wybitnymi artystami sztuki polskiej i europejskiej.

Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą z muzeów: Zamku Królewskiego na Wawelu, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Muzeum Okręgowego w Rzeszowie oraz Muzeum Okręgowego w Tarnowie.

Kurator: Barbara Szafran