Ostatnia odsłona cyklu wystaw rysunków i grafik „Osiem i pół tygodnia” to opowieść o awangardzie, a jej bohaterami będą znakomici artyści, m.in. Paul Klee, Lyonel Feininger, Pablo Picasso, Emil Nolde, Max Beckmann, Wassily Kandinsky i Käthe Kollwitz. Wystawę będzie można oglądać od 21 listopada do 16 stycznia 2026 roku w Oddziale Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Przełom XIX i XX wieku był okresem głębokich przemian społecznych, politycznych i kulturowych, które pociągnęły za sobą nową refleksję nad istotą sztuki oraz rolą artysty. W jej wyniku nastąpiło odrzucenie tradycyjnego, akademickiego modelu twórczości na rzecz poszukiwań bardziej autentycznego, emocjonalnego i subiektywnego wyrazu. Artyści coraz częściej odwoływali się do świata uczuć i wyobraźni, dążąc – zarówno w procesie tworzenia, jak i oddziaływania na odbiorcę – do pełniejszego doświadczenia rzeczywistości.

Dynamiczny rozwój przemysłu oraz wynalazki takie jak fotografia i film otworzyły przed nimi nowe możliwości formalne i technologiczne. Temat dzieła zaczął odgrywać rolę drugorzędną – stawał się punktem wyjścia do eksperymentów z formą, światłem i kolorem. Na pierwszy plan wysunął się sam proces twórczy, rozumiany jako badanie środków plastycznego wyrazu i ich zdolności do kształtowania emocji widza. W ten sposób narodziła się awangarda – zespół kierunków i tendencji artystycznych XX wieku, które świadomie przekraczały dotychczasowe schematy i uwalniały sztukę z gorsetu XIX-wiecznych konwencji.

Choć nowe kierunki artystyczne programowo zrywały z tradycją i otwierały się na nieznane dotąd obszary sztuki, ich przedstawiciele wciąż czerpali inspirację z dorobku wielkich nowatorów poprzedniego stulecia – Edwarda Muncha, Paula Gauguina i przede wszystkim Vincenta van Gogha. Odwoływali się także do późnogotyckich drzeworytów, a także do sztuki polinezyjskiej i afrykańskiej. Zjawiska takie jak ekspresjonizm, konstruktywizm, fowizm czy kubizm tworzyły wielobarwną mozaikę poszukiwań artystycznych tego okresu. Różnorodność tendencji i intensywność przemian sprawiły, że twórczość wielu artystów wymykała się jednoznacznym klasyfikacjom, stanowiąc świadectwo nieustannego dialogu pomiędzy tradycją a nowoczesnością.

Prezentowany na wystawie zespół dzieł jest wyjątkowy nie tylko ze względu na rangę artystyczną eksponowanych prac, lecz również dlatego, że stanowi świadectwo odwagi i przenikliwości przedwojennych gdańskich muzealników. Ich decyzje kolekcjonerskie dowodzą świadomości znaczenia nowych zjawisk artystycznych i troski o ich dokumentowanie.

Wystawa „Awangarda” to kolejna wystawa czasowa z cyklu „Osiem i pół tygodnia. Ryciny i rysunki z kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku”, poświęconego jednej z najcenniejszych, a zarazem najmniej znanych części zbiorów muzeum – kolekcji rycin i rysunków.

Wystawy tego cyklu trwają osiem tygodni, zgodnie z rygorystycznymi wytycznymi konserwatorskimi dotyczącymi ekspozycji dzieł na papierze. Krótkie, rotacyjne prezentacje pozwalają zadbać o bezpieczeństwo obiektów, ale również stworzyć dynamiczny, regularnie zmieniający się program. Kuratorkami cyklu są Maja Mociewicz z Pracowni Rysunku i Alicja Andrzejewska-Zając z Pracowni Grafiki Oddziału Sztuki Dawnej.

Osiem i pół tygodnia. Awangarda

21 listopada 2025 r. – 16 stycznia 2026 r.
Muzeum Narodowe w Gdańsku | Oddział Sztuki Dawnej
Kuratorki: Maja Mociewicz, Alicja Andrzejewska-Zając