![Ładowanie Wydarzenia](https://news.niezlasztuka.net/wp-content/plugins/the-events-calendar/src/resources/images/tribe-loading.gif)
- To wydarzenie minęło.
Archeomoderna. Polska sztuka nowoczesna i mity państwotwórcze
12 marca 2021 – 25 lipca 2021
![](https://news.niezlasztuka.net/wp-content/uploads/2021/02/marian_tomaszewski_stworzenie_wiata_moja_guernica_1948_muzeum_narodowe_w_szczecinie_20210204_1720740244.jpg)
Archeomoderna. Polska sztuka nowoczesna i mity państwotwórcze
Wernisaż: 12 marca 2021 r.
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Wystawa czynna do: 25 lipca 2021 r.
Kurator: dr Szymon Piotr Kubiak
![Marian Tomaszewski, Stworzenie świata (Moja Guernica) | 1948, Muzeum Narodowe w Szczecinie](https://news.niezlasztuka.net/wp-content/uploads/2021/02/marian_tomaszewski_stworzenie_wiata_moja_guernica_1948_muzeum_narodowe_w_szczecinie_20210204_1720740244-628x500.jpg)
Po zakończeniu II wojny światowej obszar Polski przesunął się na zachód. W zamian za rozległe, głównie rolnicze połacie Kresów Wschodnich, państwo zyskało teraz krainy położone wzdłuż Bałtyku, Odry i Nysy Łużyckiej – powierzchniowo mniejsze, lecz znacznie silniej zmodernizowane. W międzywojennych środowiskach endeckich zwano je niekiedy Kresami Niewyzwolonymi, propaganda komunistyczna zaczęła stosować termin Ziem Odzyskanych, przyłączonych do „ziem dawnych” Rzeczpospolitej. Nowe tereny utożsamiono z dominium pierwszych Piastów, choć w istocie nie wszystkie wchodziły w jego skład. Pozbawiane żywiołu niemieckiego miasta – Olsztyn, Słupsk, Koszalin, Gorzów nad Wartą, Zielona Góra, Legnica czy Opole – przeobrażano w centra życia etnicznie unifikowanych polskich przesiedleńców. Ich asymilacja w obcym otoczeniu wymagała zdecydowanych działań polityki kulturalnej, której ośrodkami uczyniono między innymi muzea.
![Wojciech Gerson, Bez ziemi. Pomorzanie wyparci przez Niemców na wyspy Bałtyku | 1888, Muzeum Narodowe w Szczecinie](https://news.niezlasztuka.net/wp-content/uploads/2021/02/wojciech_gerson_bez_ziemi_pomorzanie_wyparci_przez_niemcow_na_wyspy_batyku_1888_muzeum_narodowe_w_szczecinie_20210204_1775507031-898x500.jpg)
Idea powrotu na ziemie wczesnopiastowskie skutkowała koncentracją zainteresowań na dwóch biegunach: badaniach archeologiczno-antropologicznych oraz animowaniu nowego środowiska artystycznego. Jesienią 1945 roku stanowisko dyrektora Muzeum Miejskiego w Szczecinie powierzono archeologowi Bogdanowi Kostrzewskiemu – synowi słynnego profesora z Poznania, odkrywcy Biskupina. W latach 1946–1947 o losach sztuki i nauki na Ziemiach Odzyskanych zadecydowały dwie konferencje branżowe, podczas których brzemienne w skutki postulaty wyraził profesor Stanisław Lorentz – dyrektor stołecznego Muzeum Narodowego. Choć szczecińskim muzeum kierował już wówczas rzeźbiarz Lech Krzekotowski, Lorenz największą kulturotwórczą rolę przypisał działowi prehistorycznemu i wczesnohistorycznemu. Kolejno uplasował działy etnograficzny i przyrodniczy. „Najmniej ważny dział sztuki” planował zorganizować „raczej z punktu widzenia historii kultury”. Misyjną funkcję otrzymać miały za to wystawy polskiej sztuki współczesnej.
![Zofia Stryjeńska, Lipiec–Sierpień, fragment panneau dekoracyjnego, 1925, Muzeum Narodowe w Warszawie](https://news.niezlasztuka.net/wp-content/uploads/2021/02/zofia_stryjeska_lipiecsierpie_fragment_panneau_dekoracyjnego_1925_muzeum_narodowe_w_warszawie_20210204_2023483051-344x500.jpg)
W ten sposób najsilniejszą pozycję na Pomorzu Zachodnim zdobyło środowisko archeologiczne. W odróżnieniu od Gdańska i Wrocławia, gdzie powstały wyższe uczelnie artystyczne, Szczecin nie zdołał jednak przyciągnąć wybitnych teoretyków sztuki najnowszej. Plastycy funkcjonowali w symbiozie z prehistorykami (Tadeuszem Wieczorowskim, Władysławem Filipowiakiem), mediewistami (Leopoldem Kusztelskim, Zofią Krzymuską-Fafius, Wiktorem Fenrychem) i etnografami (Tadeuszem Delimatem). Wykopaliska na terenie szczecińskiego zamku i podgrodzia oraz wielu innych stanowiskach w regionie zwróciły uwagę twórców na formalne cechy lokalnych „starożytności”, które stały się źródłem inspiracji. Kulminacja tego procesu nastąpiła w okresie wieloletniej dyrektury profesora Filipowiaka (1955–2000), badacza Wolina, obejmując obchody dwóch milleniów: państwa polskiego (1966) i bitwy pod Cedynią (1972).
![Zygmunt Waliszewski, Wenus | 1917, Muzeum Narodowe w Warszawie](https://news.niezlasztuka.net/wp-content/uploads/2021/02/zygmunt_waliszewski_wenus_1917_muzeum_narodowe_w_warszawie_20210204_1857053518-370x500.jpg)
Wystawa Archeomoderna, pomyślana jako jubileusz 75-lecia polskiego muzealnictwa w Szczecinie oraz 50-lecia funkcjonowania placówki w sieci muzeów narodowych, ukazuje specyfikę tutejszych zbiorów artystycznych w kontekście tamtego interdyscyplinarnego zbliżenia. Dzięki obiektom użyczonym przez liczne instytucje i prywatnych kolekcjonerów pozwala zarysować dzieje owego aliansu, sięgające korzeniami XIX stulecia, oraz XX-wieczne tło ogólnokrajowe. Prehistoryczno-etnograficzna rama oferuje także nowe spojrzenie na niektóre kierunki powojennego modernizmu – od surrealizmu przez malarstwo materii do nowej rzeźby i rzemiosła artystycznego – w perspektywie centralnej polityki państwa, podkreślającej jego długowieczną czy nawet odwieczną monokulturowość. Dziś konstrukcja ta odkrywa swoją tożsamość jako mit: modyfikowany i performowany w odpowiedzi na potrzeby wewnętrznego zarządzania narodem i jego zewnętrznej reprezentacji. Dzieła sztuki stanowią również świadectwo przyswajania międzynarodowych tendencji – zarówno z zakresu nauk antropologicznych jak i sztuk wizualnych.