Dulska na scenie

26 sierpnia 2021 r. – 19 września 2021 r.
Galeria Kordegarda

Kurator: Rafał Węgrzyniak

W przestrzeni Kordegardy organizatorzy przypominają najważniejsze wystawienia utworu w polskich teatrach w minionym stuleciu – począwszy od krakowskiej prapremiery z 1906 roku po realizacje teatralne z XXI wieku, włącznie z ostatnią warszawską inscenizacją z 2011 roku.

– Narodowe Czytanie Moralności pani Dulskiej i wystawa Dulska na scenie stanowią znakomitą okazję do przypomnienia, że tekst ten – już od swojej prapremiery – jest nieprzerwanie obecny na polskich scenach. Dulska bywała w tym czasie nie tylko obłudną krakowską (czasem lwowską) mieszczką, ale także zapobiegliwą matką i panią domu. Przygotowana przez Rafała Węgrzyniaka ekspozycja pokazuje jednak nie tylko to, jak zmieniała i wciąż się zmienia interpretacja tej sztuki, ale także to, jak w tym czasie zmieniał się polski teatr – zwraca uwagę Elżbieta Wrotnowska-Gmyz, dyrektorka Instytutu Teatralnego.

Afisze, programy, fotografie i karykatury przypominają blisko 20 najważniejszych przedstawień „tragifarsy kołtuńskiej” na scenach Krakowa, Warszawy, Lwowa czy Wilna. Wśród zgromadzonej dokumentacji znajduje się również karykatura Dulskiej autorstwa Gabrieli Zapolskiej.

– Któż nie zna słynnych cytatów z Moralności pani Dulskiej, np. Na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział, które przeniknęły do codziennej polszczyzny i często nawet nie zdajemy sobie sprawy, że powtarzamy kwestie napisane przez Gabrielę Zapolską. Autorka bezlitośnie obnaża ludzkie słabości, obłudę, zakłamanie, które są przywarami kolejnych pokoleń. W Kordegardzie chcemy przypomnieć nie tylko samą sztukę oraz fenomen popularności zmarłej przed stu latu pisarki i jej dzieła, ale również jej postać, którą możemy zobaczyć na dwóch rzadko pokazywanych portretach autorstwa męża, Stanisława Jankowskiego – mówi profesor Rafał Wiśniewski, Dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

Zapolska, która nie tylko zajmowała się literaturą, ale też publicystyką i krytyką teatralną, sama posiadała bogatą praktykę sceniczną, a nawet kształciła adeptów aktorstwa. Z sukcesem potrafiła więc przekuć swoje różnorodne doświadczenia zawodowe i osobiste na barwne, emocjonujące sylwetki bohaterów scenicznych, dające pole do aktorskiego popisu, a postać Dulskiej szybko stała się jedną z najważniejszych ról kobiecych w polskiej dramaturgii. Tytułową bohaterkę jej dramatu kreowały znakomite artystki. Na wystawie przywołujemy najsłynniejsze odtwórczynie Anieli Dulskiej, takie jak: Stanisława Słubicka, Jadwiga Chojnacka, Halina Gryglaszewska, Anna Polony czy Anna Seniuk. – Z kocmołucha, jak ją widziała Zapolska, Dulska przeistoczyła się w piękną kobietę – mówi Rafał Węgrzyniak, kurator wystawy.

Wystawienia Moralności pani Dulskiej zawsze biją rekordy popularności. Od krakowskiej prapremiery z roku 1906 do najnowszej realizacji warszawskiej odbyło się już około 210 premierowych inscenizacji. Zgromadzone eksponaty ukazują fenomen tej sztuki. Pochodzą ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, Muzeum Teatralnego Teatru Wielkiego Opery Narodowej, Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk oraz Teatru Ateneum w Warszawie.

Otwarcie wystawy wpisuje się w tegoroczny program jubileuszowej – dziesiątej – edycji akcji Narodowe Czytanie, organizowanej od 2013 roku przez Prezydenta RP. Po uroczystym czytaniu, które odbędzie się 4 września o godz. 12.00 w Ogrodzie Saskim w Warszawie, zorganizowane zostanie oprowadzanie kuratorskie po ekspozycji Dulska na scenie. Poprowadzi je Rafał Węgrzyniak.

Dulska na scenie to już trzecia wystawa w Kordegardzie towarzysząca Narodowemu Czytaniu. W 2017 roku publiczność mogła poznać sceniczne dzieje Wesela Stanisława Wyspiańskiego (Wesele w Warszawie), a przed rokiem Balladyny Juliusza Słowackiego (Balladyna w teatrze).