Trzecia wystawa z cyklu „Osiem i pół tygodnia” to bliskie spotkanie z twórczością Brunona Paetscha, znakomitego gdańskiego artysty, który musiał opuścić rodzinne miasto po II wojnie światowej. Inspirował się literaturą i mitologią, a szczególnie fascynowała go postać niezrozumianego samotnika, indywidualisty, odmieńca. Na wystawie trwającej od 19 września do 16 listopada w Oddziale Sztuki Dawnej zobaczymy część prac artysty kupionych w 2022 roku oraz dzieła z przedwojennej kolekcji Muzeum Miejskiego.

Bruno Paetsch (1891–1976) zaczął naukę artystyczną w gdańskiej Kunstgewerbeschule, a kontynuował ją w berlińskiej Kunstakademie. Jako stosunkowo bliski ośrodek akademicki, ale i metropolia, w której można się było zetknąć z najbardziej awangardowymi kierunkami artystycznymi, Berlin był obok Królewca naturalnym kierunkiem dla gdańskich artystów. Pobyt w tym mieście zaowocował w twórczości Paetscha zainteresowaniem nowymi nurtami w sztuce i odejściem od stylu akademickiego.

W latach 30. artysta otrzymał stypendium, dzięki któremu wyjechał na rok do Rzymu. Po powrocie, do końca II wojny światowej, mieszkał i tworzył w Gdańsku, ale po 1945 roku jak wielu gdańszczan musiał opuścić rodzinne miasto. Osiadł w Hamburgu, gdzie pracował jako nauczyciel rysunku w dzielnicy Barmbek-Nord.

Pomimo że należał do grona najzdolniejszych artystów Wolnego Miasta Gdańska, jedynym trwałym śladem jego twórczej obecności w mieście pozostała płaskorzeźba „Macierzyństwo” na fasadzie budynku Pomorskiej Medycznej Szkoły Policealnej przy ulicy Hallera w Gdańsku. Pod koniec II wojny światowej wiele jego dzieł zostało zniszczonych, kilka rysunków przetrwało w gdańskim muzeum.

Paetsch zajmował się głównie malarstwem olejnym, ale tworzył również pastele, gwasze, akwarele i ryciny. Jego graficzne przedstawienia nawiązywały do świata literatury i mitologii, były wśród nich również widoki miast, martwe natury i pejzaże naznaczone charakterystyczną melancholią. Sięgał po motywy m.in. z dramatów Szekspira, „Przypadków Robinsona Kruzoe” Defoe, „Don Kichota” Cervantesa czy „Fausta” Goethego. Fascynowała go postać niezrozumianego samotnika, indywidualisty, odmieńca. Ten motyw był szczególnie obecny w późniejszej fazie twórczości Paetscha, kiedy na przymusowej emigracji mógł doświadczać podobnych emocji co bohaterowie jego dzieł.

Jego twórczość ilustratorska charakteryzuje się uproszczeniem konturów, dynamicznie prowadzoną kreską, silnym kontrastem jasnych i ciemnych partii, dysproporcją figur oraz zniekształceniem optyki przedstawienia, polegającym na zerwaniu z tradycyjnie rozumianą perspektywą i relacją poszczególnych elementów do przestrzeni.

W 2022 roku Muzeum Narodowe w Gdańsku pozyskało 44 prace graficzne artysty. Zostały zakupione od Wolfganga Drosta – syna ostatniego dyrektora przedwojennego Muzeum Miejskiego w Gdańsku. Drost, który podzielił los Paetscha i wyjechał z Gdańska w 1945 roku, do końca życia utrzymywał bliskie kontakty z artystą i zgromadził wszystkie znane dzieła graficzne jego autorstwa.

Na wystawie będzie można zobaczyć część nowo zakupionych prac oraz dzieła z przedwojennej kolekcji Muzeum Miejskiego. Wpisują się głównie w estetykę niemieckiego impresjonizmu i ekspresjonizmu – dwóch kierunków, które zdominowały twórczość ilustratorską pierwszej połowy XX wieku.

Wystawa „Gdański artysta Bruno Paetsch (1891–1976)” to kolejna wystawa czasowa z cyklu „Osiem i pół tygodnia. Ryciny i rysunki z kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku”, poświęconego jednej z najcenniejszych, a zarazem najmniej znanych części zbiorów muzeum – kolekcji rycin i rysunków.

Wystawy tego cyklu trwają osiem tygodni, zgodnie z rygorystycznymi wytycznymi konserwatorskimi dotyczącymi ekspozycji dzieł na papierze. Krótkie, rotacyjne prezentacje pozwalają zadbać o bezpieczeństwo obiektów, ale również stworzyć dynamiczny, regularnie zmieniający się program. Kuratorkami cyklu są Maja Mociewicz z Pracowni Rysunku i Alicja Andrzejewska-Zając z Pracowni Grafiki Oddziału Sztuki Dawnej.

Osiem i pół tygodnia.
Gdański artysta Bruno Paetsch (1891–1976)

19 września 2025 r. – 16 listopada 2025 r.
Muzeum Narodowe w Gdańsku | Oddział Sztuki Dawnej w Gdańsku
Kuratorki: Maja Mociewicz, Alicja Andrzejewska-Zając