Pokaz specjalny z cyklu:
Skarby Muzeum Narodowego w Warszawie

Wernisaż: 17 lipca 209 r.
Muzeum Narodowe w Warszawie
Wystawa czynna do: 18 sierpnia 2019 r.
Kurator pokazu: dr Piotr Kopszak

Pokaz malarstwa i rysunków Jacka Malczewskiego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie będzie okazją do spojrzenia na twórczość artysty przez pryzmat dzieł Juliusza Słowackiego. Malczewski poznał utwory poety w domu rodzinnym, dzięki swojemu ojcu, Julianowi, żarliwemu wielbicielowi Słowackiego. Już wówczas młody artysta tworzył cykle ilustracji do Balladyny, Lilli Wenedy i Anhellego. Jego podziw dla autora Króla Ducha został ugruntowany w Krakowie, w kręgu miłośników i znawców twórczości wieszcza, do których należeli poeta Adam Asnyk i krytyk Konstanty Górski.

Pokaz otworzą rzadko pokazywane rysunki Słowackiego i Malczewskiego, wśród nich te młodzieńcze, będące świadectwem zainteresowań artystycznych przyszłych wybitnych twórców, w tym sztuką dawnych mistrzów, jak na przykład Rafaela.

Malczewski mógł widzieć w Słowackim pokrewną duszę, przede wszystkim ze względu na podobny sposób odczuwania zniewolenia, jakie stało się udziałem Polaków w czasach zaborów. Łączył ich również dandysowski etstetyzm, skłonność do mistycyzmu, a także romantyczne rozumienie miłości i podobna wizja historiozoficzna. Ilustracją tego „pokrewieństwa dusz” są obrazy o tematyce syberyjskiej inspirowane poematem Anhelli, takie jak Śmierć Ellenai, Na jednej strunie, Na etapie. Od obrazu Śmierć Ellenai (pierwsza wersja z 1883 roku) rozpoczęła się kariera artystyczna Malczewskiego. Spośród wielu malarzy nawiązujących w swej twórczości do Słowackiego to Malczewskiemu właśnie udało się nadać literackim bohaterom kształt, który stał się częścią zbiorowej świadomości. O długim trwaniu motywów, mających swoje źródła w syberyjskich obrazach, świadczą tryptyki Chrystus w Emaus i Muzyka.

Zaproponowana przez Słowackiego genezyjska wizja dziejów, tłumacząca zmiany historyczne jako ciąg duchowych rewolucji, nie została wprawdzie w sposób jednoznaczny przełożona przez Malczewskiego na język malarski, ale można przyjąć, że dzielił z poetą wiarę w ostateczny sens historii, połączoną z głęboką religijnością. Tę sferę jego duchowości odzwierciedlają również obrazy Pojednanie, Zwiastowanie i Tobiasz z aniołem.