Wernisaż: 14 grudnia 2019 r.
godz. 18.00
Muzeum Narodowe w Gdańsku|
Oddział Zielona Brama
Wystawa czynna do: 15 marca 2020 r.
Kurator wystawy: Małgorzata Ruszkowska-Macur, Katarzyna Posiadała

Okres między dwiema wojnami światowymi to dla sztuki polskiej czasem wielkiego ożywienia artystycznego, swoistej erupcji nowych stowarzyszeń, bractw, komitetów, a także manifestów, deklaracji i programów twórczych. Ten entuzjazm przekładał się na wyjątkową aktywność artystów połączoną z niespotykaną „wędrówką” po owych związkach i ugrupowaniach. Także dzięki możliwości swobodnego przemieszczania się po Europie polscy malarze z sukcesami uczestniczyli w światowym życiu artystycznym.

Wystawa „Sztuka w dwudziestoleciu międzywojennym. W stronę tradycji” zaprezentuje twórczość artystyczną i rzemieślniczą, która pozostawała poza szeroko rozumianą awangardą i w dużej mierze była kontynuacją młodopolskiej tradycji. Zostaną pokazane prace polskich artystów szukających inspiracji w dawnych stylach, a także tych, którzy nawiązywali do międzynarodowej estetyki tego okresu i świadomie wykreowali własny, oryginalny styl, czerpiąc wzory z naszego dziedzictwa kulturowego i sztuki ludowej.

Formiści, opierając się na dokonaniach kubistów i ekspresjonistów, przyznali formie dzieła nadrzędną rolę. Tworząc obrazy, bazowali na płaskich zgeometryzowanych i rytmicznych kompozycjach. Przykładem tego będą prace Tymona Niesiołowskiego, Jana Hrynkowskiego, Andrzeja i Zbigniewa Pronaszków, Stanisława Ignacego Witkiewicza czy Eugeniusza Żaka. Pokażemy na wystawie także obrazy Tytusa Czyżewskiego – formisty, dla którego źródłem inspiracji był także podhalański folklor i ludowy prymitywizm.

Stowarzyszenie artystyczne „Rytm”, które nie sformułowało konkretnego programu artystycznego, będą reprezentowały prace m.in. Leopolda Gottlieba, Władysława Roguskiego i Tadeusza Pruszkowskiego. Klasycznym rytmistą był Wacław Borowski, który stworzył własny styl, doskonale wyrażający estetykę sztuki okresu dwudziestolecia. Artystów hołdujących sztuce narodowej, wyraźnie inspirowanej folklorem przybliżą prace Zofii Stryjeńskiej i Wacława Wąsowicza.

Polski styl art déco swój oryginalny, narodowy charakter zawdzięczał inspiracji czerpanej ze sztuki ludowej. Przykładem tego będą obrazy Tamary Łempickiej, zwanej pierwszą damą stylu art déco, ukazujące ponadto jej zamiłowanie do prostych form, wyrazistego modelunku i zdecydowanego światłocienia. Antyczną tradycję przetwarzaną w duchu nowego stylu dekoracyjnego przybliżą prace Tymona Niesiołowskiego, Janiny Bobińskiej-Paszkowskiej oraz Eugeniusza Żaka, autora idyllicznych i nierzeczywistych pejzaży.

Ogromny wpływ na ukształtowanie sztuki okresu międzywojnia miał Paryż. To właśnie tam działały dwie znaczące grupy artystów: kapiści – uczniowie Józefa Pankiewicza z tzw. Komitetu Paryskiego (skrót K.P.), oraz artyści polscy żydowskiego pochodzenia m.in. Mojżesz Kisling, Roman Kramsztyk, Mela Muter, Leopold Gottlieb, którzy się związali z międzynarodową grupą Ecole de Paris. Dla członków Komitetu Paryskiego „koncepcja malarska” była warunkiem powstania obrazu. Twórczość kapistów przybliżą prace Jana Cybisa, Józef Czapskiego, Zygmunta Waliszewskiego. W Paryżu tworzył też zafascynowany Paulem Cézanne’em Tadeusz Makowski; na wystawie pokażemy cztery dzieła tego malarza.

Rzeźbę dwudziestolecia międzywojennego będą reprezentowały m.in. prace formisty Augusta Zamoyskiego, Henryka Kuny, Henryka Wiercińskiego, a także wielkiej osobowości artystycznej XX wieku – Xawerego Dunikowskiego

Dwudziestolecie międzywojenne to czas, kiedy rodzime rzemiosło artystyczne zostało wyniesione do rangi sztuki, wartość artystyczna połączona była z doskonałą techniką wykonania, a forma i dekoracja były nierozerwalnie związane z funkcją. Artyści należący do ugrupowań Warsztaty Krakowskie i Spółdzielnia Artystów „Ład” nawiązywali do rodzimego folkloru, świadomie wytyczając nowy narodowy styl. Meble, tkaniny, ceramika i szkło projektowali tacy artyści, jak Wanda Kossecka, Julia Kielowa czy Zofia Kodis-Freyer.

Ponad 150 obiektów sztuki i rzemiosła artystycznego prezentowanych na wystawie pochodzić będzie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Gdańska oraz z kolekcji i zbiorów prywatnych.