Dzisiejsze Muzeum Karkonoskie stanowi owoc wieloletnich działań rozpoczętych już w 1880 r., kiedy to miłośnicy Karkonoszy założyli w Jeleniej Górze Towarzystwo Karkonoskie (Riesengebirgsverein [RGV]). Jego cele były bardzo różnorodne. Zajmowało się ono m.in. budową i utrzymaniem dróg oraz szlaków turystycznych (w 1905 r. z okazji jubileuszu 25-lecia RGV zbudowało używaną do dziś drogę dojazdową na szczyt Śnieżki, nazywaną z tego powodu „Drogą Jubileuszową”), powoływało straż ochrony przyrody, prowadziło bibliotekę, schronisko Prinz Heinrich-Baude nad Wielkim Stawem oraz gospody turystyczne dla młodzieży, a także gromadziło i opiekowało się przedmiotami obrazującymi historię i sztukę Gór Olbrzymich. Osiem lat po jego powstaniu powołano muzeum, w którym owe przedmioty mogły być eksponowane.

Budynek, w którym obecnie mieści się placówka, powstał w latach 1912-14 jako Muzeum Towarzystwa Karkonoskiego (Das Museum des RGV). Liczba jego zbiorów nieustannie rosła, w końcu zmieniono jego nazwę na bardziej ogólną – Sudetenmuseum. II wojna światowa i czas tuż po jej zakończeniu to okres, kiedy muzeum stanowiło po prostu składnicę dzieł sztuki i świadectw kultury materialnej Sudetów. Niestety bardzo wiele z nich wywieziono do innych placówek w całej Polsce. Pozostałe w latach 50 uporządkowano, a opiekę nad nimi przejęło powołane Muzeum Regionalne, które od 1975 r. zmieniło rangę i miano na Muzeum Okręgowe. W 1977 r. objęło ono swym zasięgiem zamek w Bolkowie, a później Muzeum Walki i Pracy utworzone w Jeleniej Górze Cieplicach, a następnie zlikwidowane na początku lat 90. W 1995 r. kolejny oddział placówki powstał w Szklarskiej Porębie.

Obecnie, od 2001 r. muzeum nosi nazwę Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze i ma 3 oddziały:

– Skansen Uzbrojenia Wojska Polskiego w Jeleniej Górze
– Dom Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie
– Muzeum Zamek w Bolkowie

Placówka zajmuje się zbieraniem, konserwacją, przechowywaniem i upowszechnianiem zgromadzonych eksponatów. Są one prezentowane na tematycznych wystawach stałych i czasowych. Wśród tych pierwszych szczególnie ciekawa wydaje się wystawa szkła artystycznego będąca największą w Polsce i jedną z większych w Europie. Oprócz niezwykłej urody szklanych przedmiotów odkrywa ona przed zwiedzającymi techniki ich wytwarzania oraz zdobienia. Drugą z bardziej interesujących wystaw stanowi chałupa wiejska. Jest to chata o konstrukcji zrębowo-przysłupowej, wystawiona w 1914 r. na wzór typowej chałupy karkonoskiej z 2 poł. XVIII w. Jej wnętrze kryje zabytkowe meble, przedmioty codziennego użytku oraz obrazy na szkle. Miłośników górniczo-hutniczych tradycji Gór Olbrzymich zaintryguje miniskansen, który współtworzy rekonstrukcja XV-XVI-wiecznego szybu górniczego, płuczki złota, starszego o 100 lat pieca hutniczego do wytopu szkła oraz… oryginalne, XVIII-wieczne, rury wodociągowe z Jeleniej Góry.

Oprócz działalności wystawienniczej muzeum prowadzi „Lekcje Muzealne” przeznaczone głównie dla młodzieży szkolnej, zajęcia „Konserwacje i Renowacje” dotyczące technik i sposobów dbałości o muzealne eksponaty oraz wydaje kwartalnik „Skarbiec Ducha Gór” poświęcony historii i kulturze Gór Olbrzymich oraz Kotliny Jeleniogórskiej. Pozostaje także w stałym kontakcie z podobnymi placówkami w kraju, jak i poza jego granicami.