Muzeum Okręgowe w Rzeszowie jest instytucją wielodziałową mieszczącą się w zabytkowym siedemnastowiecznym popijarskim gmachu przy ulicy 3 Maja 19.

W skład historycznego zespołu klasztornego wchodzi dawna szkoła męska Zakonu Pijarów (aktualnie I Liceum Ogólnokształcące). Centrum kompleksu architektonicznego zajmuje Kościół parafialny p.w. Św. Krzyża z pięknym wystrojem wnętrza. W świątyni zachowały się m.in. stiuki z lat 1656-1657, wykonane przez Jana Chrzciciela Falconiego. Kolejnym obiektem w zespole jest dawny klasztor-od 1953 roku Główny Gmach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Budowla ta była lokum Pijarów do kasacji konwentu (w 1786 roku) dokonanej przez Austriaków po pierwszym rozbiorze Polski.

Zespół architektoniczny powstał w latach 1644-1649 jako fundacja córki Mikołaja Spytka Ligęzy Zofii Pudencjanny (żony Władysława Dominika Ostrogskiego) dla Zgromadzenia Bernardynek trzeciej reguły św. Franciszka. Po śmierci fundatorki-Zofii spadkobierca Rzeszowa Jerzy Sebastian Lubomirski przekazał te dobra Pijarom i częściowo ukończył budowę klasztoru. Aktualna fasada (z przełomu XVII i XVIII wieku) została stworzona przez wybitnego architekta tamtej epoki i książąt Lubomirskich-Szreniawitów Tylmana z Gameren, który również przebudował ten gmach. Historyczna siedziba Muzeum Okręgowego w Rzeszowie z cennymi, barokowymi polichromiami w krużgankach parteru z pierwszej połowy XVIII wieku i unikatowym zespołem malowideł z końca XVII stulecia w refektarzu klasztornym i niegdysiejszej aptece nadaje specyficzną atmosferę i niepowtarzalne piękno w naszej instytucji.

W czasie zaborów w klasztornym gmachu mieściły się urzędy austriackie, a po pierwszej wojnie światowej i odzyskaniu niepodległości urzędy miejskie. Podczas drugiej wojny światowej budynek był zajęty przez hitlerowców. Od jesieni 1944 r. do początku 1945 r. w zabudowaniach klasztornych przebywali Sowieci.

Powstałe w 1935 roku Muzeum było w latach 30. instytucją społeczną i znajdowało się od 1940 roku w kamieniczce w Rynku. W tamtym czasie pozyskiwane muzealia odnosiły się do lokalnego profilu. Po 1945 roku instytucja funkcjonowała jako Muzeum Miasta Rzeszowa, a od 1951 roku pod nazwą Muzeum Okręgowe w Rzeszowie. Po drugiej wojnie światowej nastąpił rozwój miasta i jednocześnie naszej instytucji. W początku lat 50. popijarski klasztor został przeznaczony na stałą siedzibę Muzeum, gdzie do dzisiaj działamy. W okresie powojennym dość intensywnie powiększały się zbiory etnograficzne, które były pozyskiwane w pełni profesjonalnie, a dział był jednym z wiodących. Od lat 60. w związku z dynamicznym rozwojem całej instytucji zostało powiększone grono muzealników, a ich dzisiejsi następcy realizują nowe i ważne przedsięwzięcia.

W Muzeum Okręgowym w Rzeszowie bardzo ważne miejsce zajmuje Dział Sztuki, którego zbiory sięgają pierwszych lat powstawania instytucji. (Wówczas nasze Muzeum miało w swym założeniu pozyskiwanie resovianów i eksponatów związanych z Regionem.)

Dział Sztuki naszego Muzeum ma bogate zbiory wybitnych dzieł, które tworzy około 15 000 eksponatów. Znaczną rangę i wartość artystyczną mają kolekcje: malarstwa obcego, którą tworzy m.in. Galeria Dąmbskich (prezentująca malarstwo zachodnioeuropejskie) i Galeria Malarstwa Polskiego. Ważne miejsce zajmuje też malarstwo i rysunek na papierze (artystów polskich) a także grupa rzeźb. W Dziale Sztuki znajduje się zespół (ponad 7 000) polskiej i europejskiej grafiki (przeważnie dziewiętnastowiecznej) oraz nieduży zbiór osiemnastowiecznych rycin grafików obcych. Tenże dział jest ponadto reprezentowany zabytkami rzemiosła artystycznego. Wśród muzealiów znajdują się: meble, ceramika, porcelana i fajans, szkło, metale, srebra, cyna oraz zespół wiszących świeczników mosiężnych XVII – XVIII wieku, ubiory (w tym szczególnie interesująca kolekcja wytwornej, damskiej garderoby), a także rzadki zbiór biżuterii do stroju kontuszowego, tkaniny, hafty i koronki. W zbiorach działu sztuki pozostają również prace powstałe po 1945 roku (obrazy olejne, rysunki, grafiki, fotografie artystyczne, rzeźby).