Historia zbiorów muzealnych w Łowiczu sięga przełomu XIX i XX wieku i jest związana z postacią Władysława Tarczyńskiego (1845 – 1918), kolekcjonera i społecznika, który tworzone przez siebie zbiory udostępnił w 1905 r. publiczności pod nazwą „Zbiorów Starożytności”.

W roku 1907 kolekcja Władysława Tarczyńskiego została przekształcona w „Muzeum Starożytności i Pamiątek Historycznych” otrzymując własny statut, zatwierdzony przez władze administracyjne. Jednocześnie ekspozycja została przeniesiona z prywatnego mieszkania do pomieszczeń przekazanych na ten cel przez Zarząd Straży Ogniowej Ochotniczej, której W. Tarczyński był aktywnym działaczem. Muzeum rozwijało się szybko, do wybuchu I wojny światowej posiadało ponad 3200 eksponatów wraz z biblioteką. Do kolekcji o charakterze historyczno-artystycznym W. Tarczyński włączał również przedmioty i narzędzia z dziedziny etnografii.

Muzeum Starożytności, kilkakrotnie niszczone przez okupujące Łowicz wojska niemieckie, utraciło bezpowrotnie część cennych zbiorów. Przekazane miastu i utworzone ponownie po odzyskaniu niepodległości, rozpoczęło działalność w 1927 r,. jako Muzeum Miejskie im. Władysława Tarczyńskiego. Dzięki staraniom Emila Balcera, kolejnego opiekuna zbiorów, Muzeum zdobywało uznanie środowisk kulturalnych i naukowych, stając się atrakcją turystyczną. W takim kształcie organizacyjnym Muzeum funkcjonowało do wybuchu II wojny światowej.

Działalność Muzeum Miejskiego uzupełniało funkcjonujące od 1910 r. Muzeum Etnograficzne Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego powstałe w oparciu o kolekcję wybitnej działaczki społecznej, Anieli Chmielińskiej (1868 – 1936).

Zbiory Muzeum Miejskiego i Muzeum Etnograficznego pierwotnie mieszczące się wspólnie w budynku zakupionym na cele muzealne przy Starym Rynku 16, udostępniano publiczności do 1939 r. Okres II wojny światowej spowodował kolejne straty w kolekcjach muzealnych.

W roku 1948 kolekcje obu muzeów zostały przejęte przez Muzeum Narodowe w Warszawie tworząc jego Oddział (do 1 kwietnia 1995 r.).

Połączone zbiory otrzymały nową siedzibę w odbudowanym gmachu pomisjonarskim fundacji Kardynała Michała Radziejowskiego z 1689 r.