Przestrzeń wystawy Muzeum Żydów Mazowieckich podzielona jest na trzy główne strefy tematyczne: przedsionek, pomieszczenie Holokaust i salę główną. W przedsionku prezentowana jest historia Żydów na Mazowszu. Przedstawione są najważniejsze informacje i wydarzenia związane z dziejami osadnictwa żydowskiego na ziemiach polskich (od samych jego początków aż po współczesne odrodzenie kultury żydowskiej w Polsce) oraz dokumenty o charakterze statystycznym.

W sali głównej prezentowane są – w nowoczesnej multimedialnej formie – elementy kultury Żydów w Polsce na przykładzie kuchni, muzyki, świąt i zwyczajów oraz architektury żydowskiej.

Część poświęcona Holokaustowi zbudowana jest na podstawie wspomnień Symchy Gutermana, świadka zagłady świata płockich Żydów, a także archiwalnych fotografii żydowskich mieszkańców Mazowsza. Dopełnieniem artystycznym ekspozycji jest widowisko multimedialne stworzone na bazie wycinanki żydowskiej.

Oprócz części wystawowej, muzeum proponuje atrakcyjny program kulturalno-oświatowy. Składają się na niego koncerty, wieczory literackie, wykłady, małe spektakle teatralne, wystawy czasowe, zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży, prezentacje filmów fabularnych i dokumentalnych, pokazy slajdów, degustacje potraw żydowskich, warsztaty plastyczne i taneczne. Wszystkie te propozycje mają poszerzać bogatą działalność wystawienniczą o imprezy, których celem jest przybliżenie kultury żydowskiej, budzenie poczucia wzajemnego porozumienia między Polakami i Żydami, niwelowanie uprzedzeń, negatywnych stereotypów myślowych, przezwyciężanie granic między narodem polskim i żydowskim. Muzeum jest także jedną z placówek, która oprócz roli kulturalno-oświatowej działa na rzecz promocji Mazowsza – w tym Płocka – przyjmując w swoich progach rzesze turystów z Polski i z zagranicy.

Synagoga Płocka
Muzeum Żydów Mazowieckich ma swoją siedzibę w budynku dawnej synagogi, tzw. małej, zwanej też „bożnicą”. Małej, ponieważ w Płocku naprzeciwko obecnego pomnika 13 Straconych była również Wielka Synagoga, zburzona na przełomie 1950 i 1951 roku.

Płocka Mała Synagoga to dwukondygnacyjny, murowany budynek w stylu klasycystycznym. Jako jedna z nielicznych zachowała się na terenie Mazowsza i w regionie płockim. W trakcie renowacji zrekonstruowano jej wnętrza z lat 60. XIX wieku.

Budowa murowanej dwukondygnacyjnej bożnicy w stylu klasycystycznym przy ulicy Kwiatka (wówczas ul. Szeroka) rozpoczęła się w 1822 roku i zakończyła w połowie lat 50. XIX wieku. Budynek w późniejszych latach przechodził wiele remontów, np. po częściowym zawaleniu się dachu w 1863 roku.

Bożnica ostatecznie powstała, z przeznaczeniem na szkołę, dom modlitwy i siedzibę zarządu gminy żydowskiej. Po wkroczeniu Niemców do Płocka, we wrześniu 1939 roku, w Małej Synagodze znajdował się Judenrat, czyli żydowska rada wykonująca polecenia władz okupacyjnych. Ten okres dziejów bożnicy zakończył się wraz z ostateczną likwidacją płockiego getta – z jego ponad ośmioma tysiącami mieszkańców – 1 marca 1941. To był jednocześnie koniec świata płockich Żydów, istniejącego od początku XIII wieku. Budynek synagogi przetrwał II wojnę światową, a jego właścicielem został Komitet Żydowski. W 1949 roku powstała Spółdzielnia Krawiecko-Dziewiarsko-Pończosznicza im. Gerszona Dua-Bogena, a w 1960 roku właścicielem tego miejsca został Skarb Państwa, dwa lata później budynek wpisany został do rejestru zabytków. Przestał być użytkowany w 1992 roku.

Na przełomie XX i XXI wieku budynek wielokrotnie zmieniał właścicieli. Wojewoda płocki przekazał go gminie Płock. W 1997 roku został odzyskany przez Gminę Wyznaniową Żydowską, która odsprzedała go miastu rok później. Kiedy rada miejska wystawiła budynek na sprzedaż w 2004 roku, zawiązało się Stowarzyszenie Synagoga Płocka. Jego celem stało się zorganizowanie przy ulicy Kwiatka 7 Muzeum Żydów Mazowieckich. W 2006 roku dawna bożnica została przekazana stowarzyszeniu na 10 lat, rok później wydano decyzję o warunkach zabudowy – wtedy można było rozpocząć remont z myślą o lokalizacji muzeum. Ostatecznie dzięki grupie płockich społeczników ze Stowarzyszenia Synagoga Płocka, dotacji Unii Europejskiej i porozumieniu mazowieckiego urzędu marszałkowskiego i władz Płocka w sprawie wspólnego corocznego finansowania, od 15 marca 2013 można odwiedzać tu Muzeum Żydów Mazowieckich, działające w strukturach Muzeum Mazowieckiego w Płocku.

Źródło: synagogaplocka.pl