W 1909 roku z inicjatywy historyków i miłośników przeszłości utworzono Towarzystwo Przyjaciół nauk w Przemyślu, które w swoim programie działania miało za zadanie popieranie nauki polskiej, naukowe badania nad przeszłością regionu, troskę o zabytki kultury narodowej, gromadzenie zbiorów muzealnych i bibliotecznych. Zebranie założycielskie Towarzystwa odbyło się w dniu 14 lutego 1909 roku. Powołany w trakcie obrad Komitet Tymczasowy opracował statut Towarzystwa, który został zatwierdzony rozporządzeniem C.K. namiestnictwa we Lwowie w dniu 2 czerwca 1909 roku. W ramach TPN powołano muzeum, archiwum i bibliotekę.
Muzeum powstało w oparciu o prywatne zbiory działaczy Towarzystwa braci Kazimierza Marii i Tadeusza Osińskich, wzbogacone o liczne dary mieszkańców Przemyśla i okolicznej ludności, pozyskiwane w następnych latach także poprzez zakupy oraz w trakcie badań i penetracji terenowych. Osińscy zgromadzili zbiory z dziedziny archeologii, etnografii, sztuki, historyczne pamiątki i archiwalia. Przed 1909 r. liczyły one ponad 1 500 przedmiotów, i około 3 000 książek oraz około 2 000 aktów grodzkich i ziemskich.