Początki muzealnictwa w Nowym Sączu sięgają przełomu lat 80. i 90. XIX wieku, kiedy zaczęto gromadzić pamiątki przeszłości. W 1896 r. Józef Wieniawa-Zubrzycki przeznaczył swój dom przy ul. Jagiellońskiej 35 na siedzibę biblioteki miejskiej i muzeum. Jednak muzealia nigdy nie zostały tam złożone i wyeksponowane. Zbiory pokazywano okazjonalnie w różnych miejscach, m.in. w ratuszu nowosądeckim. Chociaż podejmowano kolejne uchwały w 1909 i 1910 r. w sprawie utworzenia muzeum, to dopiero po zakończeniu I wojny światowej powrócono do tej idei. Po odzyskaniu niepodległości ruszyły prace przy odbudowie nowosądeckiego zamku i pojawiła się możliwość umieszczenia w nim zarówno biblioteki jak i muzeum. Ostatecznie zbiory muzealne udostępniono 12 sierpnia 1938 roku. Jednak już w kolejnym roku, w obliczu okupacji niemieckiej, część najcenniejszych obiektów ponownie znalazła się w prywatnych rękach w celu ich zabezpieczenia i ukrycia. W styczniu 1945 roku wybuch składu amunicji obrócił w ruinę zamek wraz z pozostałymi muzealiami.