Muzeum – Zamek Górków w Szamotułach usytuowane jest w parku zamkowym, gdzie zachował się fragment fosy. Obecnie obejmuje zamek – pełniący funkcję muzeum wnętrz, basztę – gdzie urządzono wystawę dotyczącą dziejów miasta, oficynę z ekspozycją etnograficzną i spichlerz będący miejscem wystaw czasowych. Instytucja kojarzona jest z postacią Halszki z Ostroga zwanej Czarną Księżniczką oraz z kolekcjami ikon i malarstwa współczesnego na desce. Od kilkunastu miesięcy powstaje jest nowa kolekcja – fajansowych figur z Pacykowa. Muzeum swoimi działaniami wystawienniczymi, edukacyjnymi i wydawniczymi wzmacnia lokalną tożsamość i dba o dziedzictwo.

Muzeum

Muzeum w Szamotułach powstało w 1957 roku. Otrzymało nazwę Muzeum Ziemi Szamotulskiej i pod tą nazwą działało do 1989 roku. Początkowo muzeum mieściło się w późnogotyckiej baszcie i miało charakter placówki regionalnej. W latach 1976-1989 Zamek był w remoncie. Powstało wówczas założenie składające się z trzech oficyn, głównego budynku muzeum, czyli zamku i baszty.

Zmieniono również nazwę instytucji, która od 1990 roku brzmi Muzeum – Zamek Górków w Szamotułach. Nazwa nawiązuje do zamieszkującego Szamotuły, Poznań, Koźmin i Sieraków szesnastowiecznego, magnackiego rodu Górków, z którego wywodzą się wielkopolscy wojewodowie, kościelni hierarchowie i urzędnicy królewscy. W 1990 roku nadano muzeum status placówki państwowej.

Był to bardzo dobry okres dla muzeum, bowiem z placówki regionalnej udało się utworzyć muzeum o znaczeniu ogólnopolskim, laureata wielu nagród państwowych i instytucję wydającą wiele katalogów. W tym okresie muzeum pozyskało blisko 6000 nowych obiektów muzealnych, z tego przeszło 1000 to przedmioty zabytkowe związane ze sztuką cerkiewną (w tym ikony).

Jerzy Nowosielski, Umilenie Matki Boskiej z Dzieciątkiem, ze zbiorów Muzeum Zamek Górków w Szamotułach

Ikona ze zbiorów Muzeum Zamek Górków w Szamotułach

Muzeum posiada blisko 11 tysięcy obiektów o charakterze artystycznym i historycznym. Ikony – pracowni w Palechu, Fedoskino, Chołuja, Moskwy i spory zbiór ikon czerkaskich.

Kolekcja ikon liczy ponad 1000 obiektów i należy do najbardziej zróżnicowanych artystycznie w Polsce. Godne uwagi są również zbiory ceramiki – Pacyków, Miśnia, Schwarzburg, Volkstedt, Ludwigsburg, oraz mebli i obrazów, które zdobią wnętrza zamkowe i komnaty w baszcie.

Pierrot i Kolombina | 1921-1939, projekt: Luna Dexlerówna, fot. dzięki uprzejmości Muzeum Zamek Górków w Szamotułach

Jamnik, własność: D. P. Sobaszkiewiczowie, fot. dzięki uprzejmości Muzeum Zamek Górków w Szamotułach

Trzy tancerki Variette, kolekcja W. Napierała, fot. dzięki uprzejmości Muzeum Zamek Górków w Szamotułach

Przeczytaj artykuł Ceramiczne cuda. Historia zapomnianej wytwórni w Pacykowie »

Zamek

Początków Muzeum – Zamek Górków w Szamotułach należy się doszukiwać w inicjatywie z 1957 roku, kiedy to grupa entuzjastów założyła regionalne Muzeum Ziemi Szamotulskiej z siedzibą w tzw. Baszcie Halszki. Budynek zamku przekazano muzeum w 1970 roku. Ze względu na poważną dewastację obiektu postanowiono przeprowadzić remonty. Dobudowano jednocześnie oficynę wschodnią, a także wyremontowano osiemnastowieczną oficynę zachodnią.

Baszta Halszki, fot. Monika Romanowska-Pietrzak

Muzeum Zamek Górków w Szamotułach, fot. Monika Romanowska-Pietrzak

Muzeum Zamek Górków w Szamotułach, fot. Monika Romanowska-Pietrzak

W głównym budynku muzeum, dawnym zamku, prezentowane są wnętrza siedziby magnackiej. Wysokiej klasy meble, przedmioty dekoracyjne i codziennego użytku, bogate tkaniny, dywany, porcelana chińska i zachodnioeuropejska, zegary i rzeźby. W sieni drzewo genealogiczne Szamotulskich i Górków, a także tablica fundacyjna z 1518 roku.

Na wystawie stałej prezentowane jest blisko 490 przedmiotów związanych ze sztuką cerkiewną, w tym około 200 ikon. W zamku organizowane są również wystawy czasowe, koncerty, wykłady, odczyty, uroczystości patriotyczne, uroczystości rocznicowe, spotkania poetyckie, które znajdują bardzo szeroki krąg odbiorców.