Gerson w Tatrach.
Wystawa tatrzańskich pejzaży Wojciecha Gersona

01 lipca 2021 r. – 03 października 2021 r.
Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem |
Galeria Sztuki w willi Oksza
_________________________________________________________________

Gerson zaliczany jest do grona najwybitniejszych reprezentantów polskiego akademizmu. Oficjalny nurt jego twórczości obejmował tematykę historyczną, religijną, alegoryczną oraz portrety i na tym polu zdobył uznanie sobie współczesnych. Obecnie ceniony jest także jako autor pięknych pejzaży tatrzańskich.

Swoją tatrzańską przygodę rozpoczął na początku lat 60. XIX wieku, gdy w gronie przyjaciół, absolwentów warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, odbywał wycieczki artystyczne po kraju. Młodzi artyści, zainteresowani odnową malarstwa pejzażowego i rodzajowego poprzez studia z natury, w 1860 roku odwiedzili Tatry.

Obrazy olejne Gersona z pierwszego pobytu w Tatrach („Odpoczynek w szałasie”, 1862; „Dzieci góralskie”,1868; „Igraszki dzieci góralskich”, 1867), były głównie scenami rodzajowymi, w których krajobraz pełni rolę tła. W pracach tych widać jednak znajomość pejzażu oraz doskonały warsztat doświadczonego już rysownika i ilustratora. Krajobrazowe szkice i notatki akwarelowe Gersona z tego okresu nie były wówczas znane, bo nigdy ich nie wystawiano. Kariera artysty potoczyła się w innym kierunku, choć dla Gersona tatrzańskie wędrówki „pozostały skarbem doświadczenia i umiejętności na całe życie”.

Do malarstwa krajobrazowego wrócił dopiero w ostatnich dekadach XIX w., kiedy ponownie zbliżył się do Tatr. Córka artysty, Maria Gerson-Dąbrowska zapamiętała, że „W Tatry jeździł Gerson corocznie prawie latem, pomiędzy rokiem 1885 a 1900. Jeżeli nie mógł jechać na całe lato, wpadał choć na trzy, cztery tygodnie. Po prostu bez Tatr żyć nie mógł, tęsknił do nich i witał zawsze jednakim zachwytem i radością” oraz że: „krajobrazy tatrzańskie malował Gerson aż do ostatnich lat życia. Krajobrazy te malował zawsze w Warszawie, w pracowni, opierając się na studiach, nikłych nieraz notatkach i żywych wrażeniach pamięciowych”. Córka artysty wspomina również, że w Tatrach malarz szukał tematów w miejscach ustronnych, ostępach położonych poza szlakami. Mimo przebytej ciężkiej choroby, docierał do niedostępnych szczytów i zakątków górskich, nigdy też nie posługiwał się fotografią w zastępstwie studiów z natury.

W późnych latach 80. malarstwo Gersona wyróżniał dojrzały realizm i indywidualny styl. W latach 90. powstały natomiast jego najwybitniejsze tatrzańskie pejzaże: „Zwał skalisty w dolinie Białej Wody” 1892; „Wyschnięty potok w Tatrach”, 1893 i „Cmentarz w górach”, 1894.

Wojciecha Gersona – urodzonego społecznika – zajmowała nie tylko sztuka, ale także zakopiańskie życie kulturalne oraz działalność napływowej inteligencji. Był świadkiem powstania Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego, a nawet ofiarował instytucji kilka swoich rysunków i okazów etnograficznych. Z dumą prezentujemy więc na wystawie owe podarowane prace Gersona oraz wybrane przykłady muzealiów, które wzbogaciły nasze zbiory etnograficzne.

Gerson uczestniczył też w spotkaniach związanych z pracami nad wielką „Panoramą tatrzańską” (1896). Wraz z Walerym Eljaszem podjęli się konsultacji artystycznej strony tego przedsięwzięcia, a nawet uczestniczyli w wyprawie rozpoznawczej (28 sierpnia 1894 roku) na wybrany przez Eljasza szczyt Miedzianego, skąd miały być malowane Tatry. Jako pedagog interesował się Szkołą Przemysłu Drzewnego.

Wojciech Gerson, Zwał skalisty w dolinie Białej Wody w Tatrach | 1892, Muzeum Narodowe w Warszawie

Wojciech Gerson, Wyschnięty potok w Tatrach | 1893, Muzeum Narodowe w Warszawie

Postać Gersona silnie inspiruje kolejne pokolenia. Również współcześni artyści nawiązują w swoich dziełach do jego prac i niepowtarzalnej spuścizny. Na przygotowywanej wystawie znalazł się więc niewielki aneks, który prezentuje odniesienia do postaci jednego z najwybitniejszych polskich pejzażystów.