Między kolektywizmem a indywidualizmem.
Awangarda japońska w latach 50. i 60.

25 listopada 2021 r. – 13 marca 2022 r.
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
Kuratorka: Maria Brewińska

Wystawa organizowana we współpracy z The Japan Foundation

Wystawa Między kolektywizmem a indywidualizmem — awangarda japońska w latach 50. i 60. prezentuje grupy artystyczne działające w powojennych dekadach, tworzone przez przedstawicieli zarówno pokolenia przedwojennego, jak i powojennej generacji wyżu demograficznego. Zgromadzone tu prace należą do różnych rozwijających się wtedy dziedzin sztuki, jak nowe malarstwo, rzeźba, instalacja, rysunek, grafika, performans, fotografia i film. Oddają dynamikę i energię sztuki rodzącej się w wyjątkowym okresie społeczno-gospodarczego wzrostu Japonii, która po raz pierwszy w swojej historii włączyła się w globalne procesy przemian. Wyniszczony wojną kraj w zawrotnym tempie odzyskiwał dawne siły — w 1964 Japonia została gospodarzem Letnich Igrzysk Olimpijskich w Tokio, a w 1970 roku gościła w Osace wystawę Expo ’70.

Wkrótce miała stać się największą gospodarką w Azji i drugą co do wielkości gospodarką świata. Jednak pomimo osiągnięcia stabilności gospodarczej i dobrobytu obie dekady nie były wolne od poważnych napięć społecznych. Wyjątkowy splot okoliczności stworzył w latach 50. korzystne warunki dla licznych działań artystycznych, których źródłem były nie tylko powojenne traumy, ale również alternatywne koncepcje realizowane przez artystów różnych pokoleń, działających samodzielnie lub zrzeszonych w grupach. Na wystawie będzie można zobaczyć prace tzw. malarzy reportażystów (zwanych też awangardowymi realistami), którzy podejmowali tematy związane z doświadczeniem wojny i radykalnymi zmianami. Dzieła nurtu reportażowego, dotykające ważnych kwestii politycznych i społecznych, są kluczowe dla zrozumienia powojennej rzeczywistości Japonii i metod, za pomocą których sztuka tę rzeczywistość odzwierciedlała.

Awangardowy realizm wypracował oryginalny język wizualny oparty na surrealistycznej deformacji i figuracji dalekiej od zachodniego typu przedstawień. Równolegle z nim, ale też w opozycji do niego, w niespokojnych politycznie latach 50. w różnych częściach kraju rozwijały się nowatorskie ruchy i grupy artystyczne. Sieć wzajemnych powiązań łączącą indywidualności z kolektywnymi praktykami wystawa pokazuje poprzez dzieła i dokumenty archiwalne grup takich jak Jikken Kōbō, Demokuráto, Gutai, Szkoła z Kiusiu, grupa fotograficzna VIVO; performanse Ankoku Butoh (taniec ciemności w wykonaniu Hijikaty Tatsumiego) czy działalność Centrum Sztuki Sogetsu. Lata 60. przyniosły, z jednej strony, szereg wybitnych realizacji przedstawicieli starszej generacji, z drugiej — twórczość nowego pokolenia, którego czasami radykalne instalacje czy performansy ukształtowały najważniejsze ruchy awangardowe w Japonii. Na wystawie można zobaczyć prace i dokumentacje działań m.in. grup Neo Dada, Zero Jigen, Hi Red Center, The Play, Gun, Japan Kobe Zero, Provoke. Manifestujące się na wiele sposobów próby pogodzenia pozornie przeciwstawnych postaw, indywidualizmu i kolektywizmu, były zjawiskiem ożywczym dla rozwoju japońskiej sztuki współczesnej. Wystawa przywołuje obraz lat 50. i 60., łącząc dzieła i praktyki, które poprowadziły społeczeństwo japońskie w nowym kierunku — ku Japonii będącej nowym ośrodkiem życia artystycznego.