Wzrokiem tonę w morzu, niebie….
Malarstwo marynistyczne Aneri Ireny Weissowej i Wojciecha Weissa

27 maja 2022 r. – 04 września 2022 r.
Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku |
Spichlerzach na Ołowiance

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku zaprasza na XIX wystawę z cyklu „Polscy artyści o morzu”, na której prezentowana jest twórczość Wojciecha Weissa i jego żony Aneri Ireny Weissowej. Oboje uprawiali malarstwo pejzażowe, a w jego ramach wielokrotnie podejmowali tematy marynistyczne. Inspiracją dla obojga były podróże, nad Morze Śródziemne i nad Bałtyk. Ich owocem jest bogaty wachlarz prac malarskich i graficznych.

Wystawa, na której eksponowane są łącznie 54 prace obojga artystów, powstała z myślą o przedstawieniu w jak najszerszym ujęciu wątków marynistycznych obecnych w twórczości Weissów. Obok dzieł poświęconych pejzażom z Wenecji i Lazurowego Wybrzeża, gdzie para artystów spędzała wakacje niemal od początku XX wieku, znalazły się również te inspirowane wybrzeżem Bałtyku, które zdominowało ich twórczość w latach trzydziestych. Na ekspozycji prezentowane są zarówno obrazy olejne i akwarele, jak i grafiki, wśród których szczególną uwagę zwracają prace wykonane w rzadkiej technice monotypii. Prace pochodzą ze zbiorów własnych Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, a także z zasobów Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Narodowego w Szczecinie oraz z kolekcji prywatnych w całej Polsce.

Domeną Aneri Ireny Weiss były pejzaże, portrety i martwe natury. Szukając własnego, indywidulanego stylu, który wyodrębniłby jej twórczość spod artystycznego wpływu małżonka, malarka przyjęła pseudonim „Aneri”, będący anagramem jej imienia. Swoje prace wystawiała m.in. w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, we Lwowie oraz w warszawskiej Zachęcie, zdobywając przychylne recenzje krytyków.

W późniejszych latach w twórczości artystki pojawiły się zdecydowane, czyste barwy i mocne zestawienia kolorystyczne, widoczne szczególnie w przedstawieniach bukietów kwiatów oraz w pejzażach z Lazurowego Wybrzeża. W latach 1935 – 1938 Weissowie kilkukrotnie gościli w Jastrzębiej Górze, gdzie surowy klimat Bałtyku zainspirował zmianę kolorystyki prac Aneri na chłodniejszą i bardziej zgaszoną.

Po śmierci męża Irena Weiss nadal dużo tworzyła, zajmując się ceramiką, a także pisząc i publikując poezję, m.in. w „Tygodniku Powszechnym”. Zmarła w 1981 r., pozostawiając po sobie napisane u schyłku życia wspomnienia, stanowiące dzisiaj bezcenne źródło wiedzy o życiu i twórczości obojga artystów.

Wojciech Weiss studiował pod kierunkiem Jana Matejki, Władysława Łuszczkiewicza i Leona Wyczółkowskiego. Na przełomie XIX i XX w. artysta pozostawał pod wyraźnym wpływem symbolizmu i ekspresjonizmu. Przyjaźń ze Stanisławem Przybyszewskim zainspirowała w jego twórczości nurt mroczny w klimacie, nasycony wieloznaczną symboliką. W tematyce jego prac pojawiały się również wątki dekadenckie i deterministyczne. Ok. 1905 r. artysta zainteresował się sztuką japońską. Pod wpływem bliskiego przyjaciela, Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego studiował japońskie drzeworyty, co miało wpływ na rozwój jego zainteresowania grafiką. Po fascynacji „japońszczyzną” nastąpił okres zwany „białym”, który nazwę swą zawdzięcza rozświetlonej i rozjaśnionej palecie barwnej. Powstały wówczas m.in. niewielkie widoczki bałtyckiego wybrzeża w Ahlbeck na wyspie Uznam.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego twórczość artysty okrzepła i dojrzała, cechuje ją optymizm i zmysłowość. Ustaliła się wówczas charakterystyczna dla jego dojrzałych dzieł paleta barwna, jasna, nasycona, oparta na odcieniach błękitu, delikatnych fioletach, żółcieniach i zieleniach. Śmiałe zestawienia kolorystyczne i przewaga malarskiego podejścia do przedstawianej rzeczywistości nad rysunkową są jego znakiem rozpoznawczym. To dzięki niepowtarzalnej gamie barwnej, jaka pobrzmiewa w jego pracach, zalicza się artystę do grona najwybitniejszych polskich malarzy kolorystów.

Wśród dzieł, które są eksponowane na wystawie, znalazło się 7 prac Aneri Ireny Weissowej, m.in. „Cap Ferrat” (1925), „Nad Bałtykiem. Jastrzębia Góra” (1935), czy „Wojciech Weiss malujący na plaży (Pracownia na plaży)” (1937), oraz 47 prac Wojciecha Weissa, w tym „Villefranche” (1928), „Żaglowce w Wenecji” (ok. 1928), „Nereida” (ok. 1935), „Haneczka na plaży (Na plaży)” (ok. 1937), „Burza (W sztormie)” (1937), „Bałtyk” (ok. 1945) i „Nad morzem (Riwiera) – Krysia” (1930).