Wynalezienie papieru stało się punktem zwrotnym w przekazie wiedzy, ale również ważnym narzędziem rozwoju cywilizacji i ich kultur. Papier jako nośnik informacji stał się nieodłącznym elementem rewolucji informacyjnej i umożliwił transformację wyobraźni artystycznej oraz przeniesienie sztuki na nowe obszary. Koreański papier hanji, biały i delikatny, znany jest pod różnymi nazwami. Często określany jest jako “czysty, biały papier”. Ręczna produkcja hanji wymaga wielkiego nakładu pracy, co skłania do nazwania go Baekji – “papierem stu etapów pracy”. Jest również znany jako “papier jedwabisty” ze względu na swoją delikatność i czystość, przypominającą jedwabną nić. Powiedzenie, że jedwab przetrwa pięćset lat, a papier hanji tysiąc, podkreśla jego trwałość, odzwierciedlając jednocześnie siłę i charakter narodowej tożsamości oraz ojczystej natury.

Wystawa “PAPIEROWY SZLAK Polska 2024 – HANJI | ONGGI | ODDECH” stanowi wyraz nadziei, że hanji – papier “oddychający”, który przez 1600 lat towarzyszył Koreańczykom w ich życiu – może przełamać bariery kulturowe i językowe, stając się medium do wyrażania artystycznych wartości oraz dziedzictwa kulturowego na skalę światową. Wystawa ukazuje harmonijną łączność między naturą (morwą – rośliną będącą surowcem do produkcji papieru hanji), papierem hanji, rękodziełem z hanji i sztuką nowoczesną wykorzystującą papier hanji. Poprzez tę intrygującą ekspozycję pokazujemy harmonię i rozwój, łączące przeszłość z teraźniejszością, tradycję z nowoczesnością, różnorodność ze współbrzmieniem, oraz kulturę koreańską z kulturą globalną.

Historia papieru hanji stanowi fascynującą opowieść o ewolucji techniki produkcji tego ważnego symbolu cywilizacji. Choć dokładna data wprowadzenia technologii wytwarzania papieru do Korei pozostaje nieznana, przypuszcza się, że przywędrowała ona z Chin razem z buddyzmem w okresie panowania króla Sosurima (372 n.e.) z dynastii Goguryeo. Zapisy Chugocheonwanggi datują na rok 610 n.e. wprowadzenie tej techniki do Japonii przez koreańskiego mnicha Damjinga, sugerując, że produkcja papieru w Korei rozpoczęła się znacznie wcześniej. Odkrycie fragmentów papieru oraz kroniki 3 Lata Yeongsi (14 p.n.e.) znalezionych w Pjongjangu sugerują, że produkcja papieru mogła być obecna w Korei nawet przed 4 rokiem n.e.

Metody produkcji papieru ewoluowały w oryginalną, koreańską technikę hanji, która zdobyła uznanie także w Chinach. Rozkwit produkcji hanji w okresie Trzech Królestw spowodował, że stała się ona ważną gałęzią przemysłu, aż do momentu zamknięcia fabryki Jojiseo w 1882 roku (19. rok panowania króla Gojonga) w czasach dynastii Joseon, a następnie rozpoczęcia produkcji papieru zachodniego w 1901 roku w fabryce w Yongsan.

W okresie dynastii Goryeo, w którym kwitł buddyzm, drukowanie tekstów buddyjskich, takich jak Palmandaejanggyeong (Tripitaka Koreana, drukowana z ponad 80 000 wyrzeźbionych w drewnie matryc), prowadzone było na skalę narodową i doprowadziło do rozwoju typografii. To z kolei zaowocowało powstaniem Jikji Simche Yojeol (1377 r.) – najstarszej książki drukowanej z użyciem ruchomych czcionek

metalowych, i stało się fundamentem dla dalszego rozwoju produkcji papieru hanji. W okresie dynastii Joseon jego wytwarzanie zyskało na znaczeniu; uprawa morwy była promowana na poziomie narodowym i została utworzona infrastruktura wspierająca te działania. Dzięki temu, papier hanji stał się integralną częścią koreańskiej kultury.

HANJI. Starożytna mądrość i styl Przodkowie Koreańczyków słynęli z mistrzowskiego wykorzystywania hanji – wyjątkowego koreańskiego papieru. Powszechnie używali papierowych toreb i stworzyli pierwszą na świecie szklarnię z papieru. Narodziny dziecka miały miejsce na specjalnej, żółtej podłodze tradycyjnego koreańskiego domu – hanok, pokrytej kilkoma warstwami kolorowego hanji. Rodzice ogłaszali wieści o narodzinach dziecka, zawieszając słomianą linę z wplecionymi kawałkami węgla drzewnego i hanji. Również z hanji tworzono stroje na specjalne okazje, takie jak pogrzeby, czy pierwsze ubranko dla dziecka. Papier hanji był więc nieodłącznym elementem codzienności. Ale hanji był również jednym z Czterech Skarbów Gabinetu – niezbędnym wyposażeniem warsztatu uczonych, artystów, literatów i urzędników – obok pędzla, kamienia do ucierania tuszu i sztabki tuszu. W czasach, gdy brakowało artykułów gospodarstwa domowego, plastikowe czy szklane wyroby nie były dostępne, a drewno było drogim surowcem, nasi przodkowie sami wytwarzali niezbędne przedmioty. W starożytnej Korei rzemiosło związane z hanji było niezwykle popularne i opierało się na ponownym wykorzystywaniu porzuconych przedmiotów wykonanych z papieru. Dzięki łatwości obróbki, hanji było używane do produkcji niemal każdego artykułu gospodarstwa domowego. Wytwarzano więc z hanji nie tylko odzież i buty, lecz także lampiony, wiadra, miski i nawet nocniki. Używano go również do wykańczania i ozdabiania wnętrz domów. W tym celu stosowano różnorodne techniki, które pozwalały na tworzenie przedmiotów użytkowych, posiadających jednocześnie wyjątkowe walory estetyczne. Sięgano po papier hanji ze względu na jego trwałość, solidność, gładką powierzchnię i wytrzymałą strukturę. To właśnie te cechy sprawiają, że również współcześni artyści – rękodzielnicy i twórcy zajmujący się malarstwem czy kaligrafią – nadal korzystają z papieru hanji. Hanji jest cennym elementem koreańskiego dziedzictwa kulturowego, ściśle związanym z życiem codziennym, kulturą i historią.

Na wystawie przedstawione są pracy artystów: Lee Sun Kyung, Moon You-Mi, Lee Boo-Ok, Kim Nam Sun, Moon Yeon-Hee, Kim Eun-Hee, Kim Weon-Ja

Współorganizatorzy:
ONGGI Stowarzyszenie Kulturalne Polska-Korea
Hanji Art&Culture Foundation z Wonju
PAN Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności