Henryk Stażewski. Późny styl to obszerna wystawa przybliżająca życie i twórczość jednego z najwybitniejszych polskich artystów. Stażewski był pionierem europejskiej awangardy lat 20. i 30. XX wieku, jednak cieszył się bogatą drugą karierą również w powojennej Polsce, która trwała ponad 40 lat, aż do śmierci artysty w 1988 roku. Jego zaangażowanie w nowoczesność i inwencja pozostały niezmienne przez całe jego życie. Stażewski eksplorował nowe idee w swojej sztuce nawet w dziewiątej dekadzie swojego życia, nawiązując bliskie przyjaźnie z młodszymi artystami, których prace również obecne są na tej wystawie.

Wyzwania związane z byciem artystą w Polsce Ludowej wyznaczają początek i koniec wystawy. W opresyjnych późnych latach 40. XX wieku, kiedy kultura kształtowała się według ideologicznego schematu, Stażewski szukał sposobów wyrażenia swojego zaangażowania w sztukę abstrakcyjną stawiając sobie za zadanie narodową odbudowę. W latach 80. jego działalność była zgodna z kulturowymi przejawami opozycji, mimo że był postacią wychwalaną przez oficjalne kręgi. Przez wszystkie lata Stażewski był artystą niestrudzenie pomysłowym, zawsze zaangażowanym w pytania o cel i efekty sztuki. W latach 60. badał współczesne idee dotyczące ucieleśnionej percepcji, tworząc reliefy i environmenty, aby zachęcić widzów do poczucia doświadczenia widzenia. W latach 70. jego twórczość wykazywała bliskie pokrewieństwo z nowymi nurtami minimalizmu, sztuki konceptualnej i tekstowej, obejmując niektóre z najsłynniejszych polskich dzieł sztuki XX wieku, w tym Kompozycję pionową nieograniczoną, dziewięć kolorowych wiązek światła rzucanych przez reflektory wojskowe na nocne niebo nad Wrocławiem w 1970 roku. W późniejszych latach tej samej dekady badał psychologiczne efekty koloru, łącząc w swoich artystycznych eksperymentach psychiczne i fizyczne przestrzenie wewnętrzne.

Henryk Stażewski, 19 | 1974, Muzeum Sztuki, Łódź

Henryk Stażewski, Kompozycja |1950, Muzeum Narodowe w Warszawie

Stażewski miał szczególny talent do przyjaźni, pozostając w bliskich stosunkach z wieloma innymi artystami, a także poetami, pisarzami i filozofami. Jego życie twórcze i jego prywatny świat splatały się w mieszkaniach-pracowniach, które dzielił z innymi artystami, m.in. Marią Ewą Łunkiewicz-Rogoyską, a później Edwardem Krasińskim. Prace obojga artystów można oglądać na wystawie Henryk Stażewski. Późny styl. Artyści neoawangardowi – związani z warszawską Galerią Foksal i łódzkim Warsztatem Formy Filmowej – widzieli w Stażewskim żywy łącznik z autentyczną awangardą z przeszłości i wzór artystycznej autonomii w teraźniejszości. Wystawa pokazuje artystyczne związki i koleżeństwo łączące Stażewskiego z Andrzejem Dłużniewskim, Krzysztofem Wodiczko, Marią Stangret-Kantor, Barbarą Kozłowską, Ryszardem Waśko, Ludmiłą Popiel, Zbigniewem Gostomskim, Andrzejem Partumem, Zdzisławem Jurkiewiczem, Stanisławem Dróżdżem i Zbigniewem Dłubakiem.

Henryk Stażewski w mieszkaniu przy ul. Pięknej | ok. 1959, fot. Irena Jarosińska, Ośrodek KARTA

Anka Ptaszkowska i Henryk Stażewski w komunie hippisów w Ożarowie Mazowieckim | 1968, fot. Eustachy Kossakowski, Archiwum Eustachego Kossakowskiego, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa

Wystawa Henryk Stażewski. Późny styl czerpie ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi i Muzeum Narodowego w Warszawie oraz innych kolekcji prywatnych i publicznych, prezentując najszerszy od co najmniej 30 lat przegląd dzieł Stażewskiego. Wystawa stanowi powrót artysty do instytucji, jaką jest Muzeum Sztuki w Łodzi, w której tworzeniu odegrał kluczową rolę jako jeden z założycieli Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej w latach 30. XX wieku. Internacjonalizm był zawsze uważany przez Stażewskiego za cnotę, nawet wtedy, gdy Polska była odcięta od świata przez politykę o ograniczonych horyzontach.

Henryk Stażewski, Kompozycja przestrzenna, Muzeum Sztuki, Łódź

Henryk Stażewski, Relief biały dwustronny XXV | 1961, Muzeum Sztuki, Łódź

Na wystawie znalazły się także rzadko prezentowane dotąd prace, m.in. szkice artysty do paneli propagandowych na Wystawę Ziem Odzyskanych we Wrocławiu w 1948 roku, kopia suprematystycznego obrazu Kazimierza Malewicza z 1915 roku wykonana przez Stażewskiego w latach 60. oraz wysublimowany bezprzedmiotowy projekt, który stworzył na wystawę w warszawskiej galerii-mieszkaniu prowadzonej przez Andrzeja i Emilię Dłużniewskich w Warszawie w stanie wojennym w 1982 roku.

Wernisaż: 21.04.2023 r., godz. 18:00
Kurator: David Crowley