Przy szachownicy dziejów zmieniają się wielcy i pomniejsi gracze, ale tylko raz na jakiś czas zjawia się ktoś, kto wywraca stolik. Kimś takim bez wątpienia był Mikołaj Kopernik, jeden z największych, a przy tym bezkrwawych rewolucjonistów w historii. Rewolucjonista powszechnej świadomości. Jego nazwisko zna każdy, ale na ile znamy go jako człowieka? Z okazji jubileuszu 550-lecia urodzin najważniejszego spośród astronomów zapraszamy na wystawę, która z jednej strony przybliża jego nietuzinkową osobę, z drugiej – zabiera w fascynującą podróż po realiach epoki, której był dzieckiem. Na wystawie prezentowanych jest blisko 170 unikatowych eksponatów wypożyczonych z 21 polskich oraz zagranicznych ośrodków muzealnych i naukowych, w tym pierwsze wydanie głównego, przełomowego dzieła Kopernika De revolutionibus orbium ceolestium (O obrotach sfer niebieskich).

Mikołaj Kopernik na zawsze zapisał się w annałach ludzkości jako uczony, który “wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”, a więc obalił uświęconą tradycją sięgającą starożytności geocentryczną wizję świata, zastępując ją modelem heliocentrycznym. Nie wszyscy jednak wiedzą, że astronomia nie była ani jedyną, ani nawet główną dziedziną zainteresowań tego wybitnego umysłu. Kopernik był także lekarzem, prawnikiem, matematykiem i ekonomistą, a więc prawdziwym człowiekiem renesansu, który wykształcenie zdobywał na najznakomitszych ówcześnie uniwersytetach Europy. Jako kanonik przynależał ponadto do stanu duchownego, a jego głównym źródłem utrzymania było administrowanie dobrami kościelnymi.

Przestrzeń wystawy podzielona jest na części odpowiadające poszczególnym płaszczyznom aktywności Mikołaja Kopernika. Są to kolejno: 1. Gabinet lekarski, 2. Żywot kanonika, 3. Pracownia astronomiczna, 4. Przedsionek gabinetu Kopernika, 5. Gabinet Kopernika. Razem tworzą one spójną i kompletną narrację na temat wszechstronnej umysłowości uczonego, jak również przybliżają czasy, w których żył, a więc pełen kulturowych i politycznych wstrząsów, ale i naznaczony gwałtownym cywilizacyjnym rozwojem początek nowożytności. Szósta, ostatnia część wystawy poświęcona jest recepcji postaci astronoma w sztuce następnych stuleci.

Przygotowania do wystawy „Kopernik i jego świat”, fot. Zamek Królewski w Warszawie

Przygotowania do wystawy „Kopernik i jego świat”, fot. Zamek Królewski w Warszawie

Przygotowania do wystawy „Kopernik i jego świat”, fot. Zamek Królewski w Warszawie

Wśród prezentowanych obiektów zobaczyć będzie można m.in. aż trzy wydania dzieła O obrotach sfer niebieskich (w tym pierwsze, kanoniczne), a także traktat ekonomiczny autorstwa Kopernika oraz inne cenne starodruki, z których część należała do osobistej kolekcji astronoma i zawiera jego odręczne adnotacje. Prócz tego na wystawie znajdą się zabytkowe przyrządy naukowe z epoki, w tym astrolabium z XV w. i instrumenty pomiarowe należące do Michała Anioła (XVI w.).

Głównym elementem sekcji poświęconej dziełom sztuki związanym z postacią Mikołaja Kopernika będzie zaś ikoniczne płótno Jana Matejki Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem (1873), wypożyczone na tę okazję z Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego – uczelni, która jeszcze jako Akademia Krakowska była Alma Mater Mikołaja Kopernika i która jest współorganizatorem wystawy.

Kurator: Norbert Haliński