Romantyzm i nostalgia.
Obraz kresów w malarstwie polskim

24 lipca 2021 r. – 30 września 2021 r.
Muzeum Zamojskie w Zamościu

Wystawa sięga do XIX i XX wieku, żeby pokazać rangę w obszarze kultury wschodnich regionów dawnej Rzeczypospolitej, akcentując tak często podkreślaną rolę naukowo-artystyczną tych terenów. Prezentujemy zarówno duże ośrodki – Wilno i Lwów, jak również mniejsze centra sztuki, które przyciągały intelektualistów, literatów i malarzy. Środowisko wileńskie skupione wokół Uniwersytetu im. Stefana Batorego reprezentują najbardziej znaczący jego przedstawiciele: Ferdynand Ruszczyc, Michał Rouba, Bronisław Jamontt, Tymon Niesiołowski, Czesław Wierusz-Kowalski, Czesław Znamierowski. Widoki drugiego z ośrodków – Lwowa możemy rozpoznać w dziełach: Czesława Sadowskiego czy Stanisława Dębickiego.

W 1933 roku do Zułowa (miejsca urodzenia Józefa Piłsudskiego) przyjechał, związany z Lublinem i Kazimierzem Dolnym Zenon Kononowicz. Na wystawie można obejrzeć gwasze, które powstały w czasie tego pobytu. Artysta stworzył wówczas około 200 prac, które były pokazywane, z dużym sukcesem, w 1934 roku w Warszawie, a następnie w Wilnie i Lwowie.

Od XIX wieku Wileńszczyzna, Polesie czy okręg wołyński były naturalnym obszarem peregrynacji artystycznej. Powstały pejzaże malowane w duchu ówczesnych, nowych rozwiązań plastycznych. Przyjeżdżali tam – zauroczeni widokiem, miejscową tradycją, nastrojem czy kolorem artyści, których nazwiska przeszły do kanonu sztuki polskiej: Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Kazimierz Sichulski, Józef Szermentowski czy Julian Fałat. Na wystawie pokazujemy także prace artystów mniej popularnych, lecz równie znakomitych, takich jak: Zenobiusz Poduszko, Stanisław Żukowski, Maria Klass-Kazanowska, Mieczysław Kotarbiński, Apoloniusz Kędzierski, Stanisław Czajkowski, a także malarzy ukraińskich Józefa Kurylasa, Jarosława Pstraka.

Niezwykle istotne stały się mniejsze centra sztuki. Jedno z nich, to położona nad Bałtykiem Połąga Tyszkiewiczów. Ten ośrodek na wystawie reprezentują, poprzez pejzaże morskie, Leon Wyczółkowski i Stanisław Witkiewicz. Innym, wyjątkowym miejscem był Krzemieniec. Ta kolonia artystyczna przyciągała rzeszę znakomitych artystów. Widoki miasteczka z jego drewnianą architekturą, Liceum Krzemienieckim czy zamkiem na górze Królowej Bony odnajdziemy w obrazach Jana Cybisa, Stanisława Borysowskiego, Marcina Samlickiego, Stanisława Osostowicza. Na wystawie możemy także zobaczyć widok Wiśniowca autorstwa Jadwigi Przeradzkiej, uczennicy Tadeusza Pruszkowskiego. Artyści chętnie wyruszali tam z pobliskiego Krzemieńca.

Wystawa Romantyzm i nostalgia. Obraz kresów w malarstwie polskim jest kontynuacją tradycji eksponowania malarstwa czołowych, polskich artystów w Muzeum Zamojskim. W niemal 100-letniej historii placówki pojawiło się ich wiele, między innymi: Między Paryżem a Krzemieńcem. Malarstwo Jana Cybisa, Bochnia Paryż Krzemieniec (malarstwo Marcina Samlickiego), Uczniowie Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu w XIX i na początku XX wieku, Wojciech Weiss, Józef Brandt – malarz ze Szczebrzeszyna, Mistrzowie i ich uczniowie, Leon Wyczółkowski Malarstwo i Grafika, Malarstwo i grafika Józefa Pankiewicza.

Prezentowane na wystawie obrazy pochodzą ze zbiorów najważniejszych polskich muzeów: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Lublinie, Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Muzeum Okręgowego w Suwałkach, Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowego w Toruniu, Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni i Muzeum Zamojskiego w Zamościu.