Volker Hermes, Hidden Anonymous (Silesian I) | 2023

Volker Hermes, Hidden Anonymous (Silesian II) | 2023

Ponad 500 dzieł sztuki – od malarstwa, rzeźby i grafiki, poprzez złotnictwo, meble, porcelanę, ubiory i akcesoria mody aż po fotografie i instalacje wideo – zaprezentowanych zostało na pierwszej w historii muzealnictwa wystawie poświęconej sztuce rokokowej i neorokokowej na Śląsku. Ekspozycję uzupełniają prace współczesnych artystów, dla których rokoko jest źródłem inspiracji. Jest to wielka afirmacja stylu, który w dalszym ciągu fascynuje i zaskakuje.

Sztuka rokoka na Śląsku – na jego historycznym obszarze obejmującym także tereny znajdujące się dzisiaj w Czechach – była pochodną zmian politycznych, jakie nastąpiły w tej części Europy w połowie XVIII w. Skutki trzech wojen śląskich (1740–1763) doprowadziły do przejścia Śląska pod panowanie pruskie.

Rokoko wyrażało się bogactwem nowej, oryginalnej ornamentyki idącej w parze z usubtelnieniem wyrobów, nadawaniu im mniejszych rozmiarów, bardziej intymnych, wyrafinowanych, przytulnych i gabinetowych. Wyobraźnię artystów wypełniają fantazyjne rocaille, mające jakoby swoim kształtem przypominać muszle, ale zbudowane także z elementów tzw. kogucich grzebieni, postrzępionych i rozchwianych morskich fal, ślimaków, korali „skrzydeł nietoperza”, pierzastych wici roślinnych, subtelnych dekoracji kwiatowych i kratki regencyjnej.

W sztuce rokoka dawano upust fantazji i imaginacji, idącym w parze z finezją, lekkością i delikatną kruchością. Tematy antyheroiczne, idylli, sztucznych fête galante (wytworna zabawa), wątki pastoralne i orientalne, przedstawienia karnawałowej teatralności, reprezentacyjności konkurującej z intymnością życia prywatnego – zapełniły wyobraźnie artystów.

Ozdobą wystawy są dzieła malarzy i rzeźbiarzy śląskiego rokoka: F. A. Schefflera, Canutusa, J. G. Ernsta, F. A. Sebastiniego, A. Dorazila, J. A. Lachela i J. G. Lehnerta. Wiele z tych prac na co dzień zdobi wnętrza śląskich kościołów, zaprezentowanie ich obok siebie w przestrzeni muzealnej jest okazją do porównań, analiz i odkrycia tej wspaniałej, a ciągle mało znanej twórczości.

Nie zabrakło dzieł wybitnych artystów europejskiego rokoka, m.in. Pesne’a, Platzera i Coccorante’a, pochodzących z dawnych śląskich kolekcji. A dla podkreślenia europejskiego kontekstu rokoka na Śląsku dopełniają tę prezentację obrazy Tiepola, Watteau, Maulbertscha i Tisch­beina.

Wśród pokazywanych zabytków znajdują się też bezcenne relikty z dawnego wyposażenia wrocławskiego Pałacu Królewskiego: meble, obrazy i przykłady słynnego fryderycjańskiego serwisu porcelanowego zwanego Breslauer Stadtschloss. Największą jednak atrakcją są rokokowe zwierciadło z XVIII w. i żyrandol, który do końca wojny zdobił jedną z komnat pałacu, a które odzyskały swój blask dzięki gruntownej konserwacji przeprowadzonej przez MNWr specjalnie na potrzeby tej wystawy.

Suknia typu robe a la francaise | ok. 1748 r., Śląsk / Francja; Muzeum Narodowe w Warszawie

Suknia trzyczęściowa, Śląsk (Oleśnica) | ok. 1730, Muzeum Narodowe w Warszawie

Z Muzeum Narodowego w Warszawie wypożyczone zostały m.in. XVIII-wieczne stroje pochodzące ze Śląska, wśród nich niezwykle cenny haftowany komplet kobiecy z zamku w Oleśnicy – jeden z dwóch na świecie tej klasy zabytków.

Wyborne przykłady rokokowego rzemiosła artystycznego w postaci złotnictwa, metaloplastyki, medalierstwa, meblarstwa, szkła i ceramiki pokazują, jak powszechne było zauroczenie na Śląsku nową stylistyką. Wystawa odkrywa też oryginalne wnętrze neorokokowej kaplicy z pałacu w Konarach k. Strzelina, która na czas wystawy w całości została zdemontowana ze stałego miejsca i przeniesiona do sali muzealnej.

Celem wystawy jest pokazanie do tej pory niedostrzeganego, niedocenianego i pomijanego zjawiska w sztuce regionu, demonstracja zmian stylistycznych, które miały miejsce na Śląsku od lat 30. po schyłek XVIII w., oraz przypomnienie ponownej fascynacji w XIX w. i początków następnego stulecia, a wreszcie szukanie odpowiedzi na pytanie, czy ta stylistyka interesuje i fascynuje współczesnych.

Dwie instalacje przygotowane specjalnie na tę ekspozycję przez współczesnych artystów Roberta Sochackiego i Olafa Brzeskiego rozpoczynają i kończą rokokową opowieść. Dzieła innych współczesnych twórców reinterpretują sztukę rokokową i wchodzą z nią w dialog. Autorzy prac: AES+F, Paweł Althamer, Olaf Brzeski, Tadeusz Brzozowski, Volker Hermes, Krzysztof Leon Dziemaszkiewicz / Thierre Mugler, Łukasz Karolkiewicz, Valery Katsuba / Vladik Monroe, Katarzyna Kozyra, Anna Orbaczewska, Maria Pinińska-Bereś, Yvonne Roeb, Robert Sochacki, Łukasz Stokłosa, Alina Szapocznikow.

Pokazywane dzieła wypożyczono z ponad 30 muzeów (m.in. z Muzeum Narodowego w Warszawie i Krakowie, Zamku Królewskiego na Wawelu, Muzeum Pałacu Króla Jana II w Wilanowie, Muzeum Zamkowego w Pszczynie), instytucji kościelnych (m.in. kościołów w Głogówku i Krzeszowie) i kolekcji prywatnych.

Wystawa jest dostępna dla różnych grup odbiorców. Przy wybranych obiektach umieszczone zostały informacje w PJM oraz kody QR do ściągania nagrań audiodeskrypcji. Do kilkunastu dzieł stworzone zostały pomoce dotykowe dla osób z niepełnosprawnością wzroku.

Ekspozycji będzie towarzyszył katalog.

Kuratorzy wystawy: zespół MNWr (koordynator: Piotr Oszczanowski)