Muzeum Pana Tadeusza, Oddział Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, zaprasza na wystawę czasową prezentującą niezwykłe losy dziewcząt i młodych kobiet, które podczas wojny i zaraz po niej zrzeszała działająca na Bliskim Wschodzie Szkoła Młodszych Ochotniczek.

W latach 1942–1948 ponad tysiąc dziewcząt i młodych kobiet miało szansę ocalić życie i kształtować swoją przyszłość dzięki niezwykłemu projektowi, jakim była działająca na Bliskim Wschodzie Szkoła Młodszych Ochotniczek.

„Było nas 200 kobiet. Młodych i starszych, zabiedzonych więzieniami i zsyłką, zniszczonych chorobami. Udawałyśmy żarliwie wojsko, dźwigając ogromne buciory i dużo za obszerne męskie mundury. Chodziłyśmy na musztrę i na zbiórki i ponad wszystko czekałyśmy na transport do Persji, wierząc w ten cud mocniej niż kiedykolwiek”. ~ (Janina Schramm-Hening, W Czok-Paku, „Książka Pamiątkowa Szkół Młodszych Ochotniczek”, red. Zespół, Londyn 1972)

17 września 1939 roku, po ataku Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, wschodnie województwa II RP znalazły się pod okupacją sowiecką. W wyniku nowej polityki, aż trzysta trzydzieści tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci zostało wysłanych w głąb Związku Radzieckiego do pracy przymusowej w przemyśle i rolnictwie.

Fatalną sytuację deportowanych poprawiło przywrócenie w 1941 roku stosunków dyplomatycznych między Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich. Utworzono wówczas między innymi Polskie Siły Zbrojne, powszechnie znane jako Armia Andersa. Do armii zgłosiło się ochotniczo prawie czterdzieści tysięcy cywilów, w tym znaczna grupa kobiet i dzieci. 20 maja 1942 roku Dowódca Polskich Sił Zbrojnych wydał rozkaz, na mocy którego utworzono dla nich Szkołę Młodszych Ochotniczek.

Zbiórka Uczennic Szkoły Młodszych Ochotniczek i Junackiej Szkoły Kadetów | 1947, Nazaret lub Barbara, Brytyjski Mandat Palestyny, źródło: Ośrodek Karta

Uczennice liceum w Szkole Młodszych Ochotniczek | 1943, Jenin, Brytyjski Mandat Palestyny, źródło: Ośrodek Karta

Uczennice Szkoły Młodszych Ochotniczek odbierają świadectwa maturalne z rąk generała Władysława Andersa | 1945, Nazaret, Instytut Polski i Muzeum im. Generała Sikorskiego w Londynie

W szczytowym okresie uczyło się w niej ponad tysiąc dziewcząt w różnym wieku. Większość pochodziła z Kresów Wschodnich II RP. Nieliczne znalazły się tam przypadkiem, uciekając przed nazistowską okupacją. Niemal trzydzieści procent było sierotami. W ramach szkoły działały oddziały ogólnokształcące i branżowe szkoły średnie, gimnazja i kursy zawodowe. Pierwsza matura odbyła się w Palestynie, zdało ją osiemnaście osób, ostatnia – w lutym 1948 roku już w Foxley. Ponad trzydzieści absolwentek Szkoły próbowało także swoich sił na studiach w Bejrucie. W sierpniu 1942 roku wojsko polskie ewakuowało się do Iranu. Wraz z nim w drogę przez Morze Kaspijskie, Iran, Irak, Brytyjski Mandat Palestyny do Wielkiej Brytanii wyruszyły uczennice szkoły.

Większość absolwentek i uczennic Szkoły Młodszych Ochotniczek nie wróciła na stałe do Polski, ale pozostała w Wielkiej Brytanii. Inne szukały dla siebie miejsca w Edynburgu lub decydowały się na emigrację do Kanady, USA, Ameryki Południowej czy Australii.

O tej nieznanej historii Polek opowiada wystawa czasowa „Tam, gdzie stoimy, świeci słońce”. Szkoła Młodszych Ochotniczek (1942–1948), którą od 12 października do 3 marca 2025 będzie można oglądać w Muzeum Pana Tadeusza, Oddziale Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Jednym z elementów wystawy jest ekspozycja przeniesiona do VR, dzięki której będzie można zajrzeć do pustynnej szkoły i zobaczyć, z czym na co dzień, oprócz nauki, zmagały się uczennice.

Wydarzenia towarzyszące »

Tam, gdzie stoimy, świeci słońce.
Szkoła Młodszych Ochotniczek (1942–1948)

Wernisaż: 12 października 2024 r., godz. 17:00
Muzeum Pana Tadeusza
Kuratorka: dr Joanna Hytrek-Hryciuk
Aranżacja i identyfikacja wizualna: Adriana Myśliwiec