Tomasz Ciecierski. Wstrętny, beznamiętny, mdły – wystawa indywidualna

Wernisaż: 20 czerwca 2020 r.
Galeria Le Guern

Na „wstrętny” składają się żółty, brązowy i niebieski. „Beznamiętny” to niebieski, brązowy i zielony. „Mdły” – zielony, brązowy i różowy. Nietypowe barwy zamanifestowane zostały przez charakterystyczne gryzmoły wykonane kredkami. Oprócz wymienionych, rysunek uwzględnia jeszcze: „torsjowy”, „beznadziejny”, „smętny”, „ohydny” i „paskudny”. Z czego wynika powiązanie budzących skojarzenia ze skrajnie niemiłymi stanami emocjonalnymi epitetów z subiektywnymi i arbitralnymi zestawieniami kolorów?

W przypadku Tomasza Ciecierskiego, tworzenie, „nabazgranych” zestawień kolorystycznych, jest jednym z charakterystycznych autorskich zabiegów, które składają się na metamalarską praktykę. Obok włączania w obręb płócien pędzli, tubek, palet, a szerzej – materialnego doświadczenia pracowni, wpisuje się w szereg gestów „inwentaryzujących” malarski warsztat. Transponowanie wrażenia, którego źródłem jest kontakt z kolorem, zdominowany, jak jesteśmy wciąż przyzwyczajeni uważać, przez zmysł wzroku, na język, odczytywane było jako działanie wprowadzające w obręb tradycyjnej dziedziny, perspektywę konceptualną. Można odnaleźć je już w pracach z serii Paleta malarska (1972) – gdzie oprócz bardziej klasycznych kolorów pojawiają się „smutny”, „czuły”, „nijaki”. Jednak oddany w nich wrażeniowy aspekt barw zdaje się wnosić coś więcej niż konceptualną redukcję do języka werbalnego.

Przedmiotem artystycznym w najbardziej syntetyczny sposób ujmującym i dającym najszerszy wgląd w specyficzna metodę Ciecierskiego jest bibliofilska publikacja „Brudnopisy” z 2002 roku. Seria szkicowych, „gryzmołowatych” rysunków zainspirowanych pobytem artysty w Nowym Jorku w 1971 roku, to de facto zapis fenomenów doświadczanych w trakcie procesu twórczego w kontakcie z aurą pracowni. Zainspirowane notatnikiem Claesa Oldenburga, już na pierwszych stronach ujawniają fascynajcję pop-artem: na jednym z rysunków widnieją niedbale naszkicowane prace z MoMA, a wśród nich słynna warholowska puszka zupy Campbell. W kontekście obecnej wystawy jest to istotne o tyle, jeśli widzieć pop-art jako kierunek kwestionujący autonomiczną ontologię sztuki. W Społeczeństwie konsumpcyjnym Jean Baudrillard stwierdza, że pojawienie się tego kierunku pieczętowało zniesienie obecnego wciąż w powojennym późnym modernizmie rozróżnienia na przedmioty zwykłe i artystyczne. Jednak włączanie w obręb sztuki, tego, co materialne, związane z fizykalnością i użytecznością przedmiotów, najdobitniej wyrażało się w tym czasie w sztuce minimalistycznej. Tendencja ta na poziomie filozoficznym znajdowała wyraz w odwołaniu do tradycji fenomenologicznej.

Robert Morris, opisując w Uwagach o rzeźbie różnice między malarstwem a rzeźbą w perspektywie sztuki minimalistycznej, stwierdza, że to właśnie kolor, jest jakością oderwaną od stabilnych form. Malarze minimalistyczni dążyli, według niego, do wyzwolenia koloru z kształtu, ustanowienia jego autonomii. Kolor jest więc niematerialny i nietaktylny, co sytuuje go na antypodach jakości rzeźbiarskich. Nie odnosi się tym samym do doświadczenia przestrzeni, jednego z kluczowych zagadnień minimalizmu z jego fenomenologicznymi inklinacjami.

Tym, co wydaje się największą innowacją w twórczości Ciecierskiego jest właśnie przemieszczenie koloru w obszar poza optyką, swoiście synestezyjne oddziaływanie jego prac. Barwy transponują sensacje związane z byciem w przestrzeni, przede wszystkim przestrzeni pracowni. Doświadczana jest jako seria fenomenów, jednocześnie wpisane jest w nią również samo ciało artysty – zbudowane niejako z tej samej tkanki (warto przywołać tu określenie Maurice’a Merleau-Ponty la chair du monde), co traktowane obiektowo płótna. W prezentowanych na wystawie nowych pracach – zarówno w rysunkach, jak i obrazach – silnie odczuwalne jest rodzaj „organicznego” rozedrgania. Niezwykłe zestawienia barw pozwalają zarezonować z odczuwanymi przez artystę emocjami/sensacjami cielesnymi na niemal fizjologicznym poziomie.