Wdzięk i fantazja.
Moda i reklama w PRL-u w twórczości fotograficznej Zbigniewa K. Wołyńskiego

25 marca 2022 r. – 30 czerwca 2023 r.
Muzeum Narodowe w Gdańsku |
Oddział Etnografii w Gdańsku
Kurator: Maciej Szymanowicz

Historia fotografii reklamowej i mody w dobie PRL-u jest jednym z najsłabiej rozpoznanych epizodów w dziejach polskiej twórczości fotograficznej. Specyfika gospodarczo-polityczna kraju oraz skupienie środowiska fotograficznego wokół celów wyznaczonych przez Związek Polskich Artystów Fotografików powodowały, że działalność komercyjna była marginalizowana i niemal całkowicie pomijana w twórczych życiorysach.

Jedną z postaci nieobecnych w omówieniach dwudziestowiecznej fotografii jest bohater wystawy Zbigniew K. Wołyński, twórca, który odegrał ogromną rolę w kształtowaniu ówczesnych wyobrażeń o fotografii reklamowej i mody. Był fotografem wyznaczającym trendy w rodzimym środowisku twórców reklamy, jednocześnie w jego postawie i specyfice warsztatu można ujrzeć odbicie szeregu uwarunkowań i konteksty funkcjonowania ówczesnych twórców nakierowanych na cele utylitarne. W okresie od połowy lat pięćdziesiątych do schyłku dekady gierkowskiej jego prace wielokrotnie nabierały charakteru materiału wzorcowego. Był on też pierwszym polskim teoretykiem fotografii mody, publikującym w drugiej połowie lat pięćdziesiątych, a jego teksty, ilustrowane własnymi pracami, ukazywały się na terenie krajów demokracji ludowej. Pośród nich jednym z najważniejszych był artykuł pt. Charme und Phantasie opublikowany w niemieckim czasopiśmie „Fotografik” w 1957 roku, od którego został zapożyczony tytuł niniejszej wystawy. Związki artysty ze światem mody wynikały z faktu, że w okresie 1956–1958 był etatowym fotografem „Biura Mody”, firmy, która stanowiła zalążek legendarnej Mody Polskiej.

Wołyński, od przełomu lat 50. i 60., zajmował się fotografią reklamową, pracując dla wielu zleceniodawców, a jego sukcesy na nielicznych ówcześnie wystawach organizowanych pod hasłami, najpierw, fotografii użytkowej i później, od lat siedemdziesiątych, fotografii reklamowej, przyniosły mu szereg nagród i zainteresowanie jego osobą w branży reklamowej. Był jedynym polskim fotografem, którego portfolia i omówienia kilkukrotnie przedstawiał na swoich łamach branżowy miesięcznik „Reklama”. Momentem kulminacyjnym kariery Zbigniewa K. Wołyńskiego stał się 1972 rok, kiedy w trakcie Międzynarodowego Kongresu Reklamy Socjalistycznej w Poznaniu eksponowano jego indywidualną wystawę jako jeden z elementów oprawy plastycznej tego szeroko komentowanego wydarzenia, mającego na celu wyznaczyć drogi rozwojowe działalności reklamowej w krajach RWPG. W jego pracach można odnaleźć szereg inspiracji, od wzorów płynących z przedwojennego awangardowego kina i fotografii, przez stylistykę fotografii zachodnich magazynów mody takich jak: „Vogue” czy „Harper`s Bazaar” po Polską Szkołę Plakatu.

Twórczość Zbigniewa K. Wołyńskiego stanowi niewątpliwie jedną z kluczowych części składowych dziedzictwa polskiej fotografii reklamowej drugiej połowy XX wieku, a wystawa jest tak zaaranżowana, by ukazać nie tylko dorobek artysty i jego źródła, ale również poprzez m.in. swoją architekturę – odtwarzającą wybrane aspekty oryginalnych pokazów artysty – pokazać kontekst funkcjonowania tego rodzaju prac w dobie PRL-u.