Magiczne Światy Józefa Wilkonia
27 maja-31 lipca 2022
Galeria Sztuki Pałacu Kultury Zagłębia
oraz Hol Główny PKZ
(przestrzeń wystawiennicza Sali Teatralnej)
wernisaż: 27 maja, g. 17:00
wstęp na wystawę jest bezpłatny

Godziny otwarcia galerii:
Galeria „Za szybą” (hol główny PKZ)
poniedziałek-piątek: 8:30-19:30
weekendy: 16:30-19:30

Józef Wilkoń (ur. 12.02.1930 w Bogucicach k. Wieliczki) – ilustrator, malarz, rzeźbiarz, twórca plakatów i scenografii teatralnych. Studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zilustrował ponad 200 książek dla dzieci i dorosłych, napisał teksty do kilkunastu z nich. Wystawiał w wielu galeriach i muzeach świata. Otrzymał wiele nagród i wyróżnień m.in. Deutsche Jugendliteraturpreis (1964), Nagrodę Państwową za twórczość dla dzieci (1974), Nagrodę Ministra Kultury za całokształt twórczości (2005), został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz otrzymał Złote Berło Fundacji Kultury Polskiej (2010).

Napisana i zilustrowana przez niego książka „Psie życie” została uznana w Polsce za najpiękniejszą książkę roku 2011 oraz nagrodzona Brązowym Medalem w 50. międzynarodowym konkursie Best Designed Books from All Over the World (2013). Z okazji jubileuszów 80 i 85-lecia otrzymał Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, został uznany Człowiekiem Roku przez Magazyn Literacki Książka (2016). W 2019 Jego Królewska Mość Król Hiszpanii Filip VI przyznał Józefowi Wilkoniowi Krzyż Komandorski Orderu Izabeli Katolickiej za wkład w rozkwit kultury hiszpańskiej.

„Zgromadzone na ekspozycji obiekty można przyporządkować do dwóch zasadniczych grup odrębnie ukierunkowanych tematycznie. Jedna prezentuje zróżnicowane motywy animalistyczne, druga koncentruje się na człowieku – poświęcona jest dokonaniom ważnym dla kultury europejskiej oraz polskiej: mitom greckim, pierwszej powieści „Don Kichote” oraz naszej narodowej epopei „Pan Tadeusz”. Prace zostały tak dobrane, aby zaprezentować różnorodność środków wyrazu, którymi dysponuje Józef Wilkoń oraz przemiany, jakie przynosi powracanie artysty do motywów na przestrzeni lat.

Pierwsza wspomniana grupa tematyczna stanowi większą część wystawy i jest najbardziej zróżnicowana. Znajdziemy tu spektrum dzieł poświęconych stricte zwierzętom i naturze, ale także ich relacjom z człowiekiem, a nawet o pewnym wymiarze symbolicznym. Mamy tu prace malarskie i rysunkowe w różnych technikach (wodne, pastele, mieszane) oraz rzeźby (drewno, metal). Uzupełnieniem są dwa gobeliny odtwarzające oryginalne obrazy Józefa Wilkonia w postaci wielkoformatowych tkanin. Znakomita większość rysunków i malarstwa powstała z przeznaczeniem do zilustrowania książek, w tym klasycznego dzieła Kiplinga „Księga Dżungli”. Oprócz tego prezentujemy prace niezwiązane z literaturą – charakterystyczne dla twórcy tabuny koni i wizerunki bajecznych ryb. Podobnie jak one „samoistnymi” dziełami sztuki są zgromadzone rzeźby – ryby, ptaki, gady i ssaki.

Warto tu jednak wspomnieć, że artysta niejednokrotnie wykorzystywał swoje prace przestrzenne do ilustrowania książek, m.in. uhonorowanego licznymi nagrodami „Psiego życia” i „Don Kichota”.

Magiczne światy Józefa Wilkonia, fot. materiały prasowe organizatora

Magiczne światy Józefa Wilkonia, fot. materiały prasowe organizatora

Druga grupa to obiekty, w których opowieść dotyczy człowieka. Kanwą są wspomniane już trzy wielkie składowe europejskiej i polskiej kultury: mity greckie, „Don Kichote”, „Pan Tadeusz”. Mierzenie się z nimi to wielkie wyzwanie. Józef Wilkoń znalazł na nie własną, indywidualną odpowiedź, całkowicie odrębną od innych artystów. Uniknął hieratyczności, konwenansu, stylizacji. W przygotowanych przez niego cyklach prac warto zwrócić uwagę na obecność natury. W „Don Kichocie” stanowi ona ważny składnik opowieści o zmaganiach bohatera w poszukiwaniu istoty człowieczeństwa, poszerzając interpretację tego wielowymiarowego utworu. W „Panu Tadeuszu” sportretowana przez poetę społeczność została przez Wilkonia wręcz zanurzona w naturze, uwalniając odbiorców od obrazowania ludzkich typów, epizodów i nadając właściwy wymiar epopei. Grupa dzieł w tym wypadku obejmuje jedynie prace malarskie i rysunkowe, bez udziału rzeźb. Warto jednak wspomnieć, że Mistrz wyrzeźbił postacie Don Kichota i jego giermka, a także Sarmatów, których można wiązać z poematem Adama Mickiewicza.

Wartością eksponowanego w Pałacu Kultury Zagłębia zestawu obiektów jest jego retrospektywny charakter. Zgromadzone pozycje powstawały od przełomu lat 50. i 60. ubiegłego wieku aż do czasów współczesnych – obejmują sześćdziesiąt lat aktywności twórczej Józefa Wilkonia. Daje to unikalną możliwość przyjrzenia się zmianom w technikach obrazowania, poszukiwaniom, syntezom doświadczeń warsztatowych i artystycznych. Możemy prześledzić przejście od prostych graficznych rozwiązań do taszystowskich w charakterze plam, ale wbrew tej teorii jednak kontrolowanych świadomie. Następnie rozwinięcie technik pastelowych i wreszcie połączenia tych wszystkich doświadczeń w późniejszych pracach. Także podejmowaniu nowych wyzwań – takich jak zajęcie się w latach 90. ubiegłego wieku, przez już uznanego artystę, rzeźbą. Stała się ona w ciągu dwóch dekad szczególnie docenianą częścią jego dorobku. Istotnym uzupełnieniem całości jest obecność publikacji wykorzystujących zgromadzone dzieła. Wystawa opowiada o wartości sztuki, o tym czym jest mierzenie się z wyzwaniem artystycznym, a także jak powstaje piękna książka. Przypomina wielkie dzieła, ich znaczenie dla nas i wartość tych źródeł” – Blanka Wyszyńska Walczak, historyk sztuki.