Suchar Napoleona, krzesło Szekspira, kamienie z grobu Romea i Julii, pióro gęsie należące prawdopodobnie do Voltaire, relikwiarz Cyda i Chimeny czy pojemniki z relikwiami Abelarda i Heloizy oraz Laury i Petrarki. Za wszystkimi tymi przedmiotami (i nie tylko nimi…) kryją się niezwykłe historie, mity i tajemnice, które chcemy opowiedzieć.

Ekspozycja Klasztorka pokazuje w dużej mierze to, co znalazło się poza współczesnym kanonem muzealnictwa, a co przetrwało do dziś, nadając kolekcji Czartoryskich charakter absolutnie unikatowy. Wśród dzieł sztuki, arcydzieł rzemiosła artystycznego czy zbiorów militariów, znajdą się też niezwykłe przedmioty, których własność przypisywana jest znanym postaciom ze świata kultury, polityki czy literatury (nawet fikcyjnym). Tak rozumiana wystawa jest refleksją nad „mową rzeczy” w historii i współczesności muzealnictwa. Odsłania historię budowania muzealnej kolekcji na podstawie kolekcji założonej przez twórczynie polskiego muzealnictwa, Izabelę Czartoryską.

Wystawa otwarta będzie dla publiczności od 13 czerwca. Jest to ostatnia część Muzeum Książąt Czartoryskich. Ekspozycja Klasztorka odsłoni przed widzem to, co znalazło się poza współczesnym kanonem muzealnictwa, a co – w przeciwieństwie do innych tego rodzaju europejskich zbiorów – przetrwało do dziś, nadając kolekcji Czartoryskich charakter absolutnie unikatowy.

Relikwiarz Cyda i Chimeny

Pióro gęsie wraz z atestem wskazującym, iż należało do Voltaire’a

Buteleczka w kształcie winnego grona, według tradycji Franciszka I, króla Francji

W rozrachunku z przeszłością i zbiorami swej babki Izabeli, książę Władysław wyeliminował z ekspozycji krakowskich niektóre z puławskich „pamiątek”. Wraz z kopiami, falsyfikatami i innymi okruchami przeszłości przetrwały one w głębi muzeum – jakby na dnie szuflady, ujawnione teraz zaprezentują publiczności niepowtarzalny urok i klimat nieistniejącego już miejsca, a dla uczonych staną się ważnym przedmiotem badań nad dziejami kolekcjonerstwa.

Wnętrza na I piętrze Klasztorka stanowią najstarszą przestrzeń ekspozycyjną Muzeum Czartoryskich w Krakowie, udostępnioną publiczności wkrótce po Arsenale, w którym znalazła miejsce Biblioteka, a wcześniej aniżeli Galeria malarstwa, otwarta na II piętrze Pałacu przy ul. św. Jana 19. Przestrzeń tę wykorzystano wówczas na prezentację rzemiosła artystycznego, zbiorów o charakterze historycznym oraz pamiątek puławskich. Do tego charakteru eskpozycji nawiązano ogólnie w 1993 roku, instalując w wyremontowanym Klasztorku stałą wystawę poświęconą zbiorom Świątyni Sybilli, Domu Gotyckiego, galerię portretów rodzinnych oraz pokaz nielicznych pamiątek z okresu paryskiego Czartoryskich. Obecny projekt również zakłada odwołanie się do pierwotnego zagospodarowania historycznych wnętrz, w niewielkim zakresie wykorzystując – na prawach cytatu – dawne rozwiązania ekspozycyjne (sale Zbrojowni, Masztarni i Szabelni), ale jednocześnie wprowadzając nieeksponowane dotąd dzieła i odmienne wątki.

Dzięki rewitalizacji pierwotnego, XIX-wiecznego etalażu ekspozycyjnego Klasztorek staje się swoistym rezerwatem muzealnictwa. Ekspozycja obrazów oraz starannie dobranych, niekiedy dziwnych, nierzadko – urzekająco pięknych przedmiotów umożliwia ich odbiór zmysłowy i emocjonalny, zaś zabytkowe wnętrza i meble generują niepowtarzalny klimat. Wystawa łączy dwa wątki: pierwszy uzupełnia narrację historyczną (rozpoczętą w Pałacu) o okres napoleoński, czasy Powstania Listopadowego i Wielkiej Emigracji, kulminując w centralnie usytuowanym XIX-wiecznym „salonie” paryskim i krakowskim, z fortepianem księżnej, Marceliny z Radziwiłłów oraz jej zbiorem pamiątek po Chopinie. Drugi prezentuje atrakcyjne memorabilia ze zbiorów puławskich, będące swego rodzaju galerią osobistości trwale zapisanych w dziejach i kulturze Europy oraz świata; tu – obok innych cennych precjozów – znajdzie się m.in. krzesło Szekspira.

Niektóre eksponowane przedmioty, dla współczesnego widza milczące lub niekiedy wręcz śmieszne (jak np. suchar cesarza Napoleona I czy – zaginiona zresztą – trawka z miejsca, gdzie była Troja), domagają się nowej interpretacji. Tak rozumiana wystawa jest refleksją nad „mową rzeczy” w historii i współczesności muzealnictwa. Zgromadzone przedmioty „odsyłają widzów do osobistych wspomnień […], do mitów, oczekiwań i zdarzeń, wspólnych dla jednego narodu i jednej epoki. […] stanowią dokumenty […] zdolne przywołać wspomnienia i szereg danych przydatnych do zrozumienia nie tylko historii kultury materialnej […]. Zaczynają ukazywać zarówno ślady naturalnych i społecznych procesów, które je wytworzyły, jak również idee, uprzedzenia, skłonności i gusta całego społeczeństwa”. Stają się zwierciadłem, w którym odbija się nie tylko nasza kultura, ale i ogólnoludzka kondycja.

Kurator: dr Katarzyna Płonka-Bałus
Koordynator wystawy: Katarzyna Stolarz
Projekt aranżacji: ART FM

Muzeum Książąt Czartoryskich – Klasztorek.
Stała ekspozycja
ul. Pijarska 6, Kraków

Zadanie „Stała ekspozycja w Klasztorku Muzeum Książąt Czartoryskich” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego