Ponad tysiąc lat temu arystokratka, dama dworu i poetka Murasaki Shikibu napisała Opowieść o księciu Genjim, czyli Genji monogatari, arcydzieło literatury japońskiej, będące częścią światowego dziedzictwa kulturowego.

Ta nowatorska powieść psychologiczna, antycypująca nowoczesną literaturę w zaskakująco współczesny sposób, ukazuje świat epoki Heian poprzez emocje i uczucia bohaterów. Jej charakterystyczną cechą są różne strategie narracyjne przyjmowane przez autorkę, a także niedopowiedzenia i dwuznaczność wypowiedzi. To znakomite studium epoki, napisane celnym i sugestywnym językiem, opowiada w 54 księgach, na 1100 stronach, miłosne historie księcia Genjiego imieniem Hikaru (Promienisty) oraz jego potomków.

Genji monogatari to dzieło założycielskie kultury japońskiej. Jego tekstem inspirowali się twórcy przez ponad tysiąc lat, projektując, rysując, animując. Opowieści od początku jej istnienia towarzyszyły ilustracje, stanowiąc unikatowe połączenie literatury i języka wizualnego. Od XII wieku były to prace malarskie – zwoje, parawany, wachlarze i albumy – a od XVII drzeworyty. Przedstawienia te określano jako genji-e, czyli „obrazy na temat księcia Genji”.

Wystawa Opowieść o księciu Genjim, będąca trzecią z serii ekspozycji przedstawiających japoński zbiór Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego (1861–1929), jednego z największych polskich kolekcjonerów i mecenasów sztuki, prezentuje nie tylko drzeworyty związane z powieścią. Jej główny wątek bowiem stanowią – po raz pierwszy – postaci fenomenalnych kobiet artystek: Murasaki Shikibu i Ono no Komachi, autorek rewelacyjnej poezji miłosnej. W ten sposób na wystawie spotykają się obraz i tekst.

Prezentowane na wystawie grafiki to klasyczne już ilustracje mistrzów ukiyo-e – Hiroshigego czy Kunisady – to gotowe materiały dla autorów komiksów, mang i filmów animowanych, a towarzyszy im kompozycja młodej artystki, Kai Muchy, inspirowana postaciami Ono no Komachi i Murasaki Shikibu.

W kolekcji Jasieńskiego niestety nie ma wczesnych, malarskich dzieł o tej tematyce, znajduje się natomiast zbiór grafik ilustrujących rozmaite, charakterystyczne dla pierwszej połowy XIX wieku wątki. Serię Pięćdziesiąt cztery księgi powieści o Genjim (Genji monogatari gojūyon jō) Utagawy Hiroshigego (1797–1858) tworzy pięć kompozycji formatu ōban yoko-e (26,3 × 39,9 cm), przedstawiających pięć scen z pierwszej księgi powieści. Artysta nawiązał w nich do zwojów emaki z epoki Heian (794–1185), stosując rozwiązania charakterystyczne dla stylu yamato-e („japońskie malarstwo”), kontynuowanego w okresie Edo przez szkołę Tosa. Każdą scenę obramował obłokami, używając znanego chwytu zwanego suyarigasumi, oraz zastosował podwyższony punkt widzenia, tak aby skoncentrować uwagę widza na ukazanym wydarzeniu. Wewnątrz obłoków umieścił cytaty z tekstu. Wprowadził także stroje inspirowane epoką Heian i elementy pejzażu.

więcej informacji >>