Muzeum jest spadkobiercą założonego w 1872, dzięki zabiegom wykładowcy Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych, Rudolfa Freitaga, Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) oraz Muzeum Rzemiosła Artystycznego (Kunstgewerbemuseum). Po II wojnie światowej zostało reaktywowane jako Muzeum Miejskie, od 1950 nosiło nazwę Muzeum Pomorskiego, a w 1972 nadano mu rangę Muzeum Narodowego. Utworzone w jego ramach oddziały: archeologiczny, morski i historyczny rozwinęły się w samodzielne instytucje muzealne (Muzeum Morskie 1960, Muzeum Archeologiczne 1962, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska 1971). Natomiast w strukturze administracyjnej Muzeum Narodowego pozostają: Oddział Sztuki Nowoczesnej – Pałac Opatów, Oddział Etnografii, Gdańska Galeria Fotografii i Muzeum Hymnu Narodowego. W gmachu głównym Muzeum Narodowego w Gdańsku mieszczą się zbiory i sale wystawowe Działu Sztuki Dawnej.

Od początku siedzibą główną Muzeum był klasztor pofranciszkański wzniesiony w XV i na początku XVI w. Zdewastowany przez wojska pruskie i napoleońskie (1807-1814), został częściowo odrestaurowany i rozbudowany w latach 1867-1872. W czasie działań wojennych w 1945 r. uległ zniszczeniu w 65 procentach. Podczas odbudowy, która trwała od 1946 do 1956 r., usunięto XIX-wieczne adaptacje, przywracając gmachowi pierwotny wygląd.

Podstawę zbiorów Działu Sztuki Dawnej stanowią zapisy testamentowe, darowizny gdańskich mieszczan i cechów rzemieślniczych oraz depozyty kościelne. Pierwszoplanowe miejsce zajmuje tu ofiarowana miastu kolekcja obrazów, grafik i rysunków osiadłego w Gdańsku kupca szkockiego Jakuba Kobruna (Cocburna, 1759-1814), zawierająca początkowo około 10 000 dzieł artystów europejskich z XV – pocz. XX w. W 1937 r. gmina ewangelicka przekazała Muzeum w stały depozyt unikatowy zespół tkanin i haftów z XIII-XVI w., stanowiących własność kościoła Najświętszej Marii Panny. Po wojnie zdołano odzyskać jedynie połowę z liczącej pierwotnie 541 paramentów kolekcji. Przetrzebione zostały również inne zabytki rzemiosła artystycznego.

Najcenniejszym zabytkiem sztuki średniowiecznej prezentowanym w Muzeum jest tryptyk Sąd Ostateczny Hansa Memlinga (1466-1473). Są tu również kolekcje: rzeźby pomorskiej i zachodnioeuropejskiej z XII-XVI w. (m.in. ołtarze: Opłakiwanie Chrystusa i Zaśnięcie Marii – oba z ok. 1410 r., romańska rzeźba Marii tronującej z ok. 1170-1200 r.), malarstwa holenderskiego i flamandzkiego z XVI-XVII w., malarstwa gdańskiego z XVI-XVII w., rycin i grafik ze szkół niderlandzkich i niemieckich z XV-XIX w., gdańskiego złotnictwa barokowego i kowalstwa, konwisarstwa późnośredniowiecznego z warsztatów gdańskich, pomorskich i europejskich, meblarstwa gdańskiego, pomorskiego i północnoeuropejskiego od późnego średniowiecza do baroku i rokoka, ceramiki (kafle, piece gdańskie, fajanse holenderskie, francuskie, niemieckie, szwedzkie, polskie, kamionka śląska, porcelana miśnieńska itp.).

W posiadaniu muzeum są także dzieła malarstwa polskiego reprezentatywne dla kierunków od romantyzmu do międzywojnia, w tym obrazy P. Michałowskiego, S. Wyspiańskiego, J. Malczewskiego i zespół prac O. Boznańskiej.

Ekspozycje stałe: „Średniowieczna plastyka na Pomorzu„, „Malarstwo gdańskie XVI-XVIII w.„, „Galeria artystów gdańskich XIX wieku”, „Malarstwo polskie XIX-początku XX wieku„, „Stała Galeria Gabinetu Rycin„, „Złotnictwo XV-XIX wieku„, „Cyna XV-XIX wiek„, „Kowalstwo i metale kolorowe XV-XIX wiek„, „Meblarstwo gdańskie i północnoeuropejskie XVI-XVIII wieku„, „Meblarstwo w Gdańsku i na Pomorzu Wschodnim XVIII wieku„, „Ceramika dawna XV-XX wiek”

www.muzeum.narodowe.gda.pl
info@muzeum.narodowe.gda.pl