Botticelli opowiada historię.
Malarstwo mistrzów renesansu z kolekcji Accademia Carrara

21 czerwca 2022 – 18 września 2022 r.
Zamek Królewski w Warszawie
Kuratorzy: dr Mikołaj Baliszewski (Zamek Królewski w Warszawie), dr M. Cristina Rodeschini (Accademia Carrara, Bergamo)

Przed nami kolejne spotkanie ze sztuką włoską najwyższej próby. Siedem arcydzieł renesansu ze zbiorów Accademia Carrara w Bergamo, w tym obraz Sandra Botticellego Historia Wirginii, a także dwa niedawne, wyjątkowo cenne nabytki Zamku Królewskiego w Warszawie, złożą się na wystawę przywołującą ducha jednego z najwspanialszych zjawisk w historii kultury europejskiej.

W ubiegłym roku mieliśmy zaszczyt gościć na Zamku aż dwa obrazy Caravaggia w asyście kilkudziesięciu płócien najwybitniejszych caravaggionistów, wciąż trwa pokaz Madonny z Dzieciątkiem Paola Uccella, jednak nie zwalniamy tempa i już z ekscytacją oczekujemy przybycia kolejnych skarbów włoskiej kultury minionych stuleci.

Na wystawę Botticelli opowiada historię… złożą się dzieła twórców reprezentujących najważniejsze ośrodki artystyczne północnej Italii: Wenecję, Florencję, Ferrarę, Bergamo czy Weronę w okresie od połowy XV w. (quattrocento) po końcowe dekady XVI stulecia (cinquecento). Zobaczymy więc obrazy takich mistrzów jak Giovanni Bellini, Vittore Carpaccio, Cosmè Tura, Lorenzo Lotto, Giovanni Battista Moroni czy Paolo Veronese.

Prawdziwą gwiazdą tego pokazu będzie jednak Sandro Botticelli i jego Historia Wirginii – obraz pierwotnie pełniący funkcję spalliery w reprezentacyjnym wnętrzu jednej z florenckich siedzib rodu Vespuccich. Jej pendant stanowiła Historia Lukrecji, dziś znajdująca się w Isabella Stewart Gardner Museum w Bostonie.

Uwiecznione na obrazie sceny odnoszą się do przytoczonej w traktacie moralizatorskim Giovanniego Boccaccia O słynnych kobietach historii rozgrywającej się w realiach republiki rzymskiej V w p.n.e. Traktuje ona o tragicznym losie córki centuriona, tytułowej Wirginii, która odrzuca awanse możnego urzędnika (decemwira) i w zemście zostaje fałszywie oskarżona o bycie zbiegłą niewolnicą, która musi zostać zwrócona swemu właścicielowi. Zapada niesprawiedliwy wyrok, a zrozpaczony ojciec, by uniknąć pohańbienia córki, postanawia zasztyletować ją na oczach tłumu. Wydarzenie staje się przyczyną krwawych rozruchów, w wyniku których upadają rządy decemwirów i zmienia się ustrój państwa.

Historię tę artysta opowiada malarsko w formie aż ośmiu konsekutywnych scen z udziałem tych samych postaci, a całość wkomponowana jest w ramy architektonicznej oprawy opartej na rygorystycznie wypośrodkowanej perspektywie zbieżnej. W centrum kompozycji znajduje się finałowy epizod – tumult na Forum Romanum.

Sandro Botticelli to jeden z najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa renesansowego, ulubieniec Wawrzyńca Wspaniałego, signora Florencji w latach 1469-1492, trzeciego władcy tego państwa z dynastii Medyceuszy – wielkiego mecenasa sztuki, uważanego powszechnie za ideał oświeconego władcy. To dzięki Wawrzyńcowi Wspaniałemu Florencja w drugiej połowie XV w. staje się głównym ośrodkiem włoskiego odrodzenia, a Sandro Botticelli ma w tym swój niemały udział.

Historia Wirginii reprezentuje późny okres twórczości Botticellego, na której piętno odcisnęły wydarzenia polityczne i społeczne florenckiego kryzysu na przełomie XV i XVI wieku.

Na wystawie znalazły się również dwa nabytki Zamku Królewskiego w Warszawie, są to Madonna karmiąca Defendentego Ferrari (ok. 1530) oraz Cud wyprowadzenia wody ze skały Jacopa dal Ponte zw. Bassano (ok. 1569). Oba obrazy zostały zakupione z dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.