École de Paris – jest fenomenem, który wymyka się prostym definicjom. Nie mamy bowiem do czynienia z żadną szkołą, modelem kształcenia, relacją mistrz – uczeń, ani nawet z jednolitą tendencją artystyczną, stylem czy manierą. Chodzi o środowisko twórców aktywnych we Francji pierwszych dekad XX wieku. Liczni przybysze z ziem polskich chłonęli zarówno impulsy nowoczesności, jak i tradycji w paryskich muzeach i kolekcjach.

Wśród nich sporą grupę stanowili artyści żydowskiego pochodzenia – „żydowska École de Paris”. Współtworzyli między innymi fowizm czy kubizm (Halicka, Hayden, Marcoussis), reagowali na ekspresjonizm wczesny – spod znaku szkoły wiedeńskiej (L. Gottlieb), ale i na jego późną wersję (Aberdam, Epstein, Menkes, Weingart).

Alicja Halicka, Autoportret | ok. 1914, kolekcja Bolesława i Liny Nawrockich

Mela Muter, Błękitne macierzyństwo | 1909, kolekcja Bolesława i Liny Nawrockich

Inspiracje czerpali także z obrazów postimpresjonistów: syntetystów spod znaku Paula Gauguina i szkoły z Pont-Aven, Vincenta van Gogha, nabistów.

Artystyczni emigranci z ziem polskich najczęściej nie przekraczali w swych pracach granic figuratywności, jedynie wyjątkowo zbliżając się do abstrakcji. Tematem ich dzieł były martwe natury, pejzaże, sceny wielopostaciowe i portrety. Pochodzili zarówno z rodzin ortodoksyjnych (Menkes, Mondzain), jak i asymilujących się lub już zasymilowanych (Halicka, Kramsztyk, Muter, Zak).

W scenach wielopostaciowych, niekiedy rodzajowych, artyści polsko-żydowscy nierzadko sięgali do narracji nowotestamentowej. W metaforyczny albo też bezpośredni sposób godzili to, co świeckie, z tym, co święte, nie odżegnując się od nowoczesnej formy. Przebywając w nieżydowskim otoczeniu, nie zapominali o swoim pochodzeniu.

Niejednokrotnie przedstawiali sceny związane z żydowską religią, mistyką, obyczajowością i symboliką. Jednocześnie nie unikali tematyki świeckiej, penetrując nocne życie nadsekwańskiej metropolii (np. Epstein, Kisling, Weingart). Tworzyli przebogaty melanż osobowości i artystycznych postaw, dla których Paryż był tyleż domem i szkołą, co sceną.

kurator: Artur Tanikowski

Wystawa trwa do 12 kwietnia
Galeria Sztuki Współczesnej Akademii Lubrańskiego – Muzeum Archidiecezjalne